به انتقال کالا یا خدمات از محل مبدا (کشور ارسال‌کننده) به مقصد (کشور دریافت کننده) صادرات می‌گویند. از نگاه گمرک جمهوری اسلامی ایران، خروج کالا از قلمرو گمرکی کشور مبدا همراه با رعایت قوانین و مقررات موجود در کشور، صادرات گفته می‌شود. صادرات هر کشور میزان تعامل کشور مبدا را باسایر کشورها و همچنین نقطه قوت تولیدات و خدمات آن را نشان می‌دهد. در ازای صادرات کالا می‌توان محصولات و مایحتاج کشور را وارد کرد و یا درآمد ارزی کسب نمود. این تبادل و تعامل در برقراری موازنه تجاری و ایجاد تعادل اقتصادی هر کشوری تاثیر به‌سزایی دارد.
مرحله اول: تکمیل شرایط شخص یا شرکت صادرکننده برای صادرات. در ابتدای اقدام به صادرات شخص می‌بایست سه شرط زیر را داشته باشد: داشتن کارت بازرگانی معتبر، نداشتن پیمان ارزی معوق، دارا بودن حساب جاری یا قرض الحسنه نزد بانک محل مراجعه
مرحله دوم: اخذ قیمت از کمیسیون نرخ‌گذاری. ابتدا تولیدکنندگان درخواست خود را طی نامه‌ای به اداره کل صادرات ارسال می‌دارد، که طی بررسی و کارشناسی‌های لازم در آن اداره نرخ لازم را تعیین کرده و جهت تصویب به کمیسیون نرخ‌گذاری مرکز توسعه صادرات ارائه می‌شود که بعد از تصویب نرخ مورد نظر، کمیسیون نرخ‌گذاری مجوز لازم صدور کالا را طی نامه‌ای به اداره گمرک اعلام می‌دارد….
مرحله سوم: مذاکره با خریداران خارجی در مورد شرایط معامله از قبیل: قیمت رقابتی مناسب، بستهبندی مناسب، زمان تحویل، محل تحویل و غیره.در نهایت حصول توافق نهایی با خریدار
مرحله چهارم: صدور پروفرما و اعلام کتبی شرایط به خریدار خارجی جهت ارائه به بانک و گشایش اعتبار ( که البته در ایران به دلیل تحریم‌ها بیشتر از روش‌های جایگزین استفاده می‌شود ).
پروفرما سندی است که در آن صادرکننده مجموعه شرایط پیشنهادی خود را جهت صدور کالا یا کالایی معین به واردکننده اعلام می‌دارد. بر اساس قانون ایران، این سند باید حاوی اطلاعات زیر باشد: نام و نشانی فروشنده، نام و نشانی سفارش دهنده، شماره و تاریخ، صدور، مدت اعتبار، مشخصات کامل و شماره تعرفه گمرکی و در صورت استاندارد بودن کالا شماره استاندارد و نام موسسه و تعهدات فروشنده مربوطه، واحد اندازه گیری، تعداد کالا، قیمت کالا، نوع ارز، نام تولید کننده در کشور تولید کننده کالا، وزن کالا، مشخصات بسته بندی و علامت گذاری کالا، شرایط و مدت تحویل، شرایط و نحوه و وسیله و مبدا و مقصد حمل، شرایط پرداخت، اظهارات و تعهدات فروشنده.
مرحله پنجم: دریافت اعتبار اسنادی، دریافت اعتبار از طریق بانک LC انجام می‌گیرد.
اعتبار اسنادی چیست؟
اعتبار اسنادی فرمی است که بنا به درخواست متقاضی و پس از آنکه وی فرم تکمیل شده در خواست گشایش اعتبار اسنادی را تسلیم بانک داخلی می‌کند. فرم مذکور توسط بانک LC صادر و به کمک آن وجه معینی به حساب با حواله کرد شخص ذی‌نفع، واریز می‌گردد. در اعتبارنامه مشخصات کالا و ترتیبات حمل آورده می‌شود و این سند غیر قابل معامله است. ترتیبات اجرایی به شرح زیر است:
صادرکننده و خریدار خارجی بر سر تنظیم قراردادی که پرداخت آن توسط اعتبار اسنادی به انجام می رسد، به توافق می‌رسند.
خریدار خارجی از بانک صادر کننده اعتبار اسنادی می‌خواهد که اعتبارات لازم را به نفع صادر کننده تامین نماید.
بانک صادر کننده اعتبار اسنادی، از بانک صادرکننده کالا می‌خواهد که توصیه هایش را در مورد اعتبار تامین شده اعلام و یا آن اعتبار را تایید کند.
بانک صادر کننده کالا، سند اعتبار را برای مشتری‌اش، یعنی صادر کننده می فرستد.
صادر کننده کالاهای صادراتی را برای خریدار ارسال می کند.
صادرکننده اسناد حمل و نقل را به بانک خود ارائه می‌دهد.
بانک طرف صادرکننده کالا پس از بررسی، با شرایط پرداخت در اعتبارنامه را می پذیرد و یا مبلغ مورد نظر را به فروشنده می‌پردازد.
بانک طرف صادر کننده سپس اسناد پرداخت را به بانک صادرکننده اعتبار اسنادی، تسلیم می‌کند.
بانک صادرکننده اعتبار اسنادی، پس از بررسی اسناد مبلغ پرداختی بانک طرف صادر کننده، کالا را به بانک می‌پردازد.
بانک صادرکننده اعتبار اسنادی بر اساس توافق قبلی با خریدار کالا حساب وی را بدهکار می‌کند.
در این مرحله بانک صادرکننده اعتبار اسنادی، اسناد را به خریدار کالا ارائه می‌دهد.
صادرات کالا
در آیین‌نامه اجرایی قانون امور گمرکی صادرات به دو دسته تقسیم شده است.
صادرات قطعی
صادرات موقت
صادرات قطعی عبارت است از کالایی که به منظور فروش یا مصرف در کشورهای خارج از ایران به خارج فرستاده می‌شود و صادرات موقت به صدور کالا به خارج از کشور برای استفاده موقتی (مثلا تعمیر یا تکمیل کالا، شرکت در نمایشگاه) و برگشت آن به کشور گفته می‌شود.
آنچه در این مقوله مدنظر است صادرات قطعی است.
اسناد و مدارک لازم جهت صادرات
اخذ کارت بازرگانی معتبر به نام صادرکننده
اخذ مجوز صدور (در صورتیکه برای صدور کالای موردنظر، توسط وزارت بازرگانی موافقت کلی اعلام نشده باشد.)
اخذ گواهی بهداشت و قرنطینه ( دامی، نباتی – حسب مورد )
طبق ماده ۱۸ آیین نامه اجرایی قانون حفظ نباتات، فرآورده‌های نباتی که از ایران به کشورهای خارجی صادر می‌شود، بوسیله کارشناسان قرنطینه معاینه و در صورت سلامت کالا، گواهی بهداشت نباتی صادر می‌شود. در صورت عدم تقاضای خریدار این کار انجام نمی‌شود.
طبق ماده ۷ قانون دامپزشکی کشور مصوب سال ۱۳۵۰ ورود و صدور هر نوع دام زنده – تخم مرغ نطفه دار – اسپرم دام – فرآورده‌های خام دامی- داروها، واکسن‌ها، سرم ها و مواد بیولوژیکی، مواد ضدعفونی، سموم دام پزشکی، مواد غذایی متراکم، مکمل غذای دام و داروهائی که برای ساختن مواد نامبرده مورد نیاز است، باید با موافقت وزارت جهاد کشاورزی سازمان دامپزشکی کشور) صورت گیرد.
در صورتیکه برای صادرات کالاهائی مقررات استاندارد اجباری وضع شده باشد، اخذ گواهی استاندارد از موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران و ارائه آن به گمرک ضروری است.
در مواردی که کالاهای وارده بیش از یک بسته و محتویات بسته‌ها گوناگون و متنوع باشد، ارایه یک فهرست که محتویات هر بسته (خالص و با ظرف) نشان دهد، ضروری است.
مجوزهای صادرات
کالاهای صادراتی بر حسب مجوز صدور به سه گروه تقسیم می‌شوند:
کالائی است که صدور آن با رعایت ضوابط نیاز به کسب مجوز ندارد. منظور از (ضوابط و آن دسته ترتیباتی است که رعایت آن برای صادرات پاره‌ای از کالاها قانوناً ضروری است.) مانند ضوابط استاندارد، گواهی بهداشت انسانی، دامی، نباتی
کالای مشروط، کالایی است که صدور آن با کسب مجوز امکان‌پذیر است. پس از اعلام نظر موافق وزارتخانه‌های ذی‌ربط که اصطلاحاً (موافقت کلی) نامیده می‌شود. پس از ابلاغ آن به گمرک توسط وزارت بازرگانی برای صدور کالاهای موضوع موافقت کلی، نیازی به مراجعه متقاضی به وزارتخانه یا سازمان مربوط و اخذ مجوز موردی نخواهد بود.
کالاهای ممنوع الصدور، کالاهایی هستند که صدور آن به موجب شرع مقدس اسلام (به اعتبار خرید و فروش یا مصرف) و یا به موجب قانون ممنوع باشد. دولت می‌تواند بنا به مقتضیات و شرایط خاص زمانی با رعایت قوانین مربوطه و صدور بعضی از کالاها را ممنوع نماید.
سایر اسناد مورد نیاز برای صادرات
اسنادی که در ذیل نامبرده می‌شود، برای ارائه به گمرک ایران الزامی نیست. لیکن ممکن است توسط کشور مقصد یا خریدار خارجی مطالبه شود.
سیاهه خرید یا اینویس (Invoice) یا فاکتور صورت‌حسابی است که در آن تاریخ، نام و نشانی خریدار و فروشنده به شماره سفارش یا قرارداد، تعداد یامقدار ویا شرح کالا، قیمت واحد، قیمت کل نوع قرارداد و تعرفه گمرکی کالا ذکر شده است.
بطور کلی بارنامه سند اصلی انتقال مالکیت کالا از فروشنده به خریدار است و دارای انواع مختلف می‌باشد. مانند بارنامه هوایی، بارنامه دریایی، بارنامه راه آهن، بارنامه سراسری بارنامه زمینی (کامیون)
گواهی بازرسی سندی است که توسط یکی از شرکت‌های بازرسی کننده بین‌المللی صادر و به موجب آن تایید می‌شود و نشان می‌دهد که کالای حمل شده با کالای ثبت سفارش شده یکسان است.
بازاریابی مهمترین قدم در صادرات است، شناخت بازارهای خارجی و راه‌های نفوذ به آن، شناخت هسته‌های قدرت، شناخت رقبا در کشور هدف از مهمترین قسمت‌هاست که نیازمند داشتن اطلاعات از کیفیت کالا، قیمت و میزان مصرف در بازار خریدار است.
راه‌های کسب اطلاعات به منظور ایجاد در ارتباط با خریداران از طرق ذیل امکان‌پذیر است:
مذاکره مستقیم با خریداران
استفاده از اطلاعات و آمارهای رسمی
شرکت در نمایشگاه‌های بین‌المللی
مراجعه به سوابق قبلی معاملات
تماس با نمایندگی های ایران و سفارتخانه‌ها
استعلام از موسسات بین‌المللی و مراکز ارتباط
لازم به ذکر است که با پیشرفت تکنولوژی، امکان دسترسی به اطلاعات از طریق سایت‌های اینترنتی سریع‌ترین راه ممکن می‌باشد. از مسائل قابل اهمیت در صادرات تبلیغات است که باید متناسب با اخلاقیات، فرهنگ مصرف خریداران کالا و کشور هدف باشد. در غیر این‌صورت ممکن است تبلیغات بازتاب منفی در پی داشته باشد.
۲٫ کسب مجوز صدور
این مرحله در قسمت اسناد مورد نیاز جهت صادرات توضیح داده شد.
۳٫ تعیین قیمت صادراتی «کمیسیون نرخ‌گذاری»
در حال حاضر صادر کننده ملزم به برگشت ارز حاصل از صادرات که توسط کمیسیون فوق تعیین گردیده است نمی‌باشد.
۴٫ صدور پروفرما
در مواقعی که فروش کالا به طرف مقابل از طریق گشایش اعتبارات اسنادی انجام شود این مرحله ضروری است و هر پروفرما حاوی مشخصات ذیل است.
نام فروشنده، نشانی و تلفن، فاکس و تلفکس
شماره و تاریخ صدور پروفرما
نام خریدار و نشانی
نام و مشخصات فنی کالا
مقدار ( QUANTITY)
ارزش واحد کالا – ارزش کل کالا ( UNIT PRICE – TOTAL PRICE)
در این مرحله صادر کننده موظف است، کالا را تهیه و طی زمان‌بندی توافق شده و با توجه به شرایط حاصله آماده نماید. صادرکننده باید کالا را مطابق شرایط و ویژگی‌های خواسته شده توسط خریدار که مورد توافق قرار گرفته است تهیه کند و برای آن بستهبندی مناسب مهیا نماید. بستهبندی باید متناسب با نوع کالا، نوع حمل و شرایط عرضه بازار مصرف باشد تا ضمن جلوگیری از ایجاد خسارت و ضایعات هنگام حمل و نقل، جاذبه لازم را در خریدار به وجود آورد.
