برای شرح وظایف و اختیارات گمرک خوب است اگر اول به زبان بسیار ساده گمرک را تعریف کنیم. گمرک مثل یک نگهبان بزرگ در مرزهای کشورمان است که مراقب ورود و خروج کالاهاست. فرض کنید شما یک اسباب‌بازی از خارج از کشور سفارش داده‌اید. وقتی اسباب‌بازی به ایران میرسد، گمرک آن را بررسی می‌کند تا مطمئن شود که خطرناک نیست و قاچاق هم نیست. سپس، از شما می‌خواهد که عوارض گمرکی را پرداخت کنید. بعد از آن، شما می‌توانید اسباب‌بازی‌تان را تحویل بگیرید.
اصطلاح گمرک در تعاریف پیوست کلی کنوانسون تجدیدنظر شده کیوتو، اینگونه تعریف شده است: به مفهوم سازمان دولتی مسئول اعمال قانون امورگمرکی، وصول حقوق و عوارض و همچنین اعمال دیگر قوانین و مقررات مربوط به ورود، صدور، جابه‌جایی یا انبار کالا می‌باشد.
به طور خلاصه، گمرک به ما کمک می‌کند تا از ورود چیزهای خطرناک و قاچاق به کشورمان جلوگیری کنیم، به دولت کمک مالی کنیم و مهم‌تر از همه تجارت و داد و ستد را آسان‌تر کنیم. حالا سراغ جزئیات وظایف، اختیارات، خدمات و تاریخچه این سازمان برویم.
خدمات سپاهان همراه: ترخیص کالا از گمرک
وظایف، اختیارات گمرک ایران چیست؟
در حال حاضر گمرک جمهوری اسلامی ایران در حال تلاش برای توسعه و تجهیز زیرساخت‌های گمرکی، استقرار سامانه‌های نوین گمرکی و کاهش زمان ترخیص کالا است. گمرک ایران نقش مهمی در اقتصاد کشور دارد و وظایف و اختیارات متعددی را بر عهده دارد. وظایف گمرک را می‌توان به‌طورکلی در دودسته وظایف اقتصادی و اختیارات نظارتی دسته‌بندی کرد. این دو مورد را در ادامه به‌صورت جزئی‌تر بررسی خواهیم کرد.
وظایف اقتصادی:
- کنترل و نظارت بر ورود و خروج کالا: گمرک موظف است بر ورود و خروج کالا به کشور نظارت دقیق داشته باشد تا از قاچاق کالا و ورود کالاهای ممنوعه جلوگیری کند.
- دریافت حقوق ورودی و عوارض گمرکی: گمرک موظف است حقوق ورودی و عوارض گمرکی کالاهای وارداتی را طبق قانون محاسبه و دریافت کند.
- تسهیل تجارت: گمرک موظف است با ارائه خدمات مناسب و تسهیل تشریفات گمرکی، به رونق تجارت خارجی کمک کند.
وظایف نظارتی:
- کنترل و نظارت بر سلامت کالاهای وارداتی: گمرک موظف است بر سلامت کالاهای وارداتی نظارت داشته باشد تا از ورود کالاهای ناسالم و غیرمجاز به کشور جلوگیری کند.
- کنترل و نظارت بر ارز: گمرک موظف است بر ورود و خروج ارز به کشور نظارت داشته باشد تا از قاچاق ارز جلوگیری کند.
- مبارزه با قاچاق کالا: گمرک موظف است با قاچاق کالا در مبادی ورودی و خروجی کشور مبارزه کند.
علاوه بر وظایف فوق، گمرک وظایف دیگری نیز دارد، از جمله، ارائه آمار و اطلاعات تجارت خارجی، اجرای قوانین و مقررات مربوط به صادرات و واردات و همکاری با سایر دستگاه‌های اجرایی.
اختیارات گمرک
علاوه بر این وظایف، گمرک اختیاراتی هم دارد. به طور مشخص از این موارد می‌توان به‌عنوان اختیارات گمرک نام برد.
- محاسبه و تعیین حقوق ورودی و عوارض گمرکی: گمرک این اختیار را دارد که حقوق ورودی و عوارض گمرکی کالاهای وارداتی را طبق قانون محاسبه و تعیین کند.
- اعطای معافیت‌های گمرکی: گمرک این اختیار را دارد که در مواردی خاص، معافیت‌های گمرکی به اشخاص یا کالاهای خاص اعطا کند.
- تعیین ارزش کالاهای وارداتی: گمرک این اختیار را دارد که در صورت عدم ارائه اسناد و مدارک معتبر از سوی صاحب کالا، ارزش کالاهای وارداتی را تعیین کند.
- بازرسی کالاهای ورودی و خروجی: گمرک این اختیار را دارد که کالاهای ورودی و خروجی را به‌منظور جلوگیری از قاچاق کالا و ورود کالاهای ممنوعه، بازرسی کند.
- کنترل و نظارت بر ورود و خروج ارز: گمرک این اختیار را دارد که بر ورود و خروج ارز به کشور نظارت داشته باشد تا از قاچاق ارز جلوگیری کند.
- اعمال مقررات گمرکی درباره معافیت‌ها و ممنوعیت‌ها در بخش‌های صادرات قطعی، صادرات موقت، واردات قطعی، واردات موقت، کران بری (کابوتاژ)، عبور داخلی کالا، انتقالی، معاملات پایاپای مرزی، فروشگاه‌های آزاد، بسته‌ها و پیک‌های سیاسی و پست بین‌الملل
- جمع‌آوری، تجزیه و تحلیل و انتشار آمار میزان واردات و صادرات کالا
- ضبط کالاهای قاچاق: گمرک این اختیار را دارد که کالاهای قاچاق را ضبط کند.
- صدور مجوز ورود و خروج کالا: گمرک این اختیار را دارد که مجوز ورود و خروج کالا را صادر کند.
- تشکیل و اداره گمرکات: گمرک این اختیار را دارد که گمرکات جدید را تشکیل و اداره کند.
- وضع مقررات گمرکی: گمرک این اختیار را دارد که در چارچوب قانون، مقررات گمرکی را وضع کند.
خدمات سازمان گمرک ایران چیست؟
گمرک جمهوری اسلامی ایران خدمات متنوعی را به اشخاص حقیقی و حقوقی ارائه می‌دهد. این خدمات را می‌توان به‌طورکلی در دودسته خدمات گمرکی و خدمات غیر گمرکی دسته‌بندی کرد. خدمات گمرکی شامل ترخیص کالا و تشریفات گمرکی و خدمات گمرکی هم شامل انجام آزمایشات و امور مشاوره‌ای می‌شود. در ادامه خدمات گمرک واردات و گمرک صادرات را توضیح می‌دهیم.
- ترخیص کالا: گمرک پس از انجام تشریفات گمرکی، مجوز ترخیص کالا را صادر می‌کند.
- تشریفات گمرکی: گمرک اقداماتی نظیر کنترل و نظارت بر کالاهای ورودی و خروجی، محاسبه و دریافت حقوق ورودی و عوارض گمرکی، و صدور مجوز ورود و خروج کالا را انجام می‌دهد.
- ارائه خدمات الکترونیکی: گمرک در حال حاضر خدمات خود را به‌صورت الکترونیکی ارائه می‌دهد.
- ارائه آمار و اطلاعات تجارت خارجی: گمرک آمار و اطلاعات مربوط به تجارت خارجی کشور را جمع‌آوری و منتشر می‌کند.
- انجام آزمایش‌های گمرکی: گمرک در صورت نیاز، آزمایش‌های لازم را بر روی کالاهای ورودی و خروجی انجام می‌دهد.
- ارائه خدمات مشاوره‌ای: گمرک به اشخاص حقیقی و حقوقی در زمینه امور گمرکی خدمات مشاوره‌ای ارائه می‌دهد.
برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد خدمات گمرک می‌توانید به وب‌سایت گمرک جمهوری اسلامی ایران، سامانه جامع امور گمرکی و گمرکات سراسر کشور مراجعه کنید. همچنین می‌توانید با شماره‌تلفن ۱۱۴ تماس گرفته و از خدمات مشاوره‌ای گمرک استفاده کنید.
امور گمرکی چیست؟
امور گمرکی به مجموعه اقداماتی اطلاق می‌شود که برای ورود و خروج کالا از مرزهای یک کشور انجام می‌شود. با وجودی که بین گمرک واردات و گمرک صادرات تفاوت چندانی وجود ندارد، امور گمرکی یک فرایند پیچیده و تخصصی و شامل موارد متعددی است که به دانش و تجربه نیاز دارد. به همین دلیل، صاحبان کالا معمولاً برای انجام امور گمرکی خود از خدمات کارگزاران گمرکی استفاده می‌کنند. کارگزاران گمرکی اشخاص حقوقی هستند که به طور تخصصی در زمینه امور گمرکی فعالیت می‌کنند. آنها با قوانین و مقررات گمرکی آشنا هستند و می‌توانند به صاحبان کالا در انجام امور گمرکی خود کمک کنند.
برای انجام امور گمرکی، صاحبان کالا باید اظهارنامه گمرکی را تکمیل و به گمرک ارائه دهند. در اظهارنامه گمرکی، اطلاعات مربوط به کالا، از جمله نوع کالا، ارزش کالا، تعداد کالا و مبدأ و مقصد کالا باید درج شود. پس از ارائه اظهارنامه گمرکی، گمرک کالا را مورد ارزیابی قرار می‌دهد و حقوق ورودی و عوارض گمرکی را محاسبه می‌کند. پس از پرداخت حقوق ورودی و عوارض گمرکی، مجوز ترخیص کالا صادر می‌شود.
ساختار گمرک جمهوری اسلامی ایران
سازمانی دولتی تابع وزارت امور اقتصادی و دارایی است که به عنوان مرزبان اقتصادی کشور نقش محوری و هماهنگ کننده را در مبادی ورودی و خروجی کشور دارد و مسئول اعمال حاکمیت دولت در اجرای قانون امور گمرکی و سایر قوانین و مقررات مربوط به صادرات و واردات و عبور (ترانزیت) کالا و وصول حقوق ورودی و عوارض گمرک وارداتی و صادراتی و مالیات های مربوطه و الزامات فنی و تسهیل تجارت است . گمرک جمهوری اسلامی ایران برای انجام وظایف قانونی خود ، سطوح واحدهای اجرائی مورد نیاز را بدون رعایت ضوابط و تقسیمات کشوری و ماده (30) قانون مدیریت خدمات کشوری، متناسب با وظایف و ماموریت های محوله توسط گمرک جمهوری اسلامی ایران تهیه می شود و پس از تایید وزیر امور اقتصادی و دارایی به تصویب هیات وزیران میرسد.
گمرکات به دو دسته اجرایی و ستادی تقسیم می‌شوند.
گمرکات اجرایی: که در آن کالا به قلمرو گمرکی وارد می‌شود. مراحل تشریفات گمرک صادرات و واردات و ترخیص آن صورت می‌پذیرد. (در مقاله‌های قبلی به صورت کامل روند ترخیص در این گمرکات، شرح داده شده است.
گمرکات ستادی: گمرک ایران متشکل از ساختمان شماره یک و دو می‌باشد، که در دفاتر آن ها مواردی مختلفی از جمله بحث تعیین تعرفه، ارزش کالا، هرگونه اختلافات گمرکی از ابتدا ورود کالا تا ترخیص و بعد از ترخیص، بحث واردات و صادرات و تمامی موارد مربوط به آنها، اعم از: کشف اختلاف صدور مجوز و…، بحث ترانزیت و موارد مربوط به آن و همچنین کمیسیون‌های حل‌اختلافات، واحدهای فناوری اطلاعات و IT، معاونت حقوقی، حسابرسی و تضامین، بازرسی و مبارزه با جرائم سازمان یافته و …. غیره را شامل می‌شود.
گمرکات تهران
- گمرک غرب تهران
- گمرک تهران
- فرودگاه امام خمینی (ره)
- گمرک فرودگاه پیام
تاریخچه گمرک در ایران
مبداء پیدایش گمرک نامعلوم است. اما با گشت وگذاری درگذشته‌‌های دور و بررسی اسناد و مدارک موجود، می‌توان ردپایی از این سازمان را در تاریخ مشاهده کرد. در واقع حقوق گمرکی، نوعی مالیات بر کالاهایی است که از نقطه‌ای به نقطه دیگر منتقل می‌شوند و توسط دولت‌ها وضع میگردد. پس این امر تنها با معاملات و مبادلات تجاری مرتبط است. به همین دلیل اغلب گفته می‌شود که گمرک قدمتی برابر با تجارت دارد. سابقه گمرک در ایران به دوران باستان باز میگردد. در آن زمان، در مرزهای کشور دفترهای گمرکی وجود داشته و از کالاهای بازرگانی، حقوق و عوارض دریافت می‌شده است.
بنا به اطلاعات ویکی‌پدیای فارسی در دوران هخامنشیان، گمرک به‌عنوان یک منبع مهم درآمد برای دولت محسوب می‌شد. در این دوره، گمرکات در نقاط مختلف کشور، از جمله در سواحل خلیج‌فارس و دریای عمان، مستقر بودند. در دوران اشکانیان، اداره گمرک در ایران وجود داشته و آنچه وارد کشور می‌گردیده، مانند: ابریشم چین و ادویه هندوستان و کالاهای رومی در دفاتر مخصوص ثبت و از صاحبان آنها حقوق معینی دریافت می‌شده است.
در دوره‌های بعد در ایران بیشتر رویه تجارت آزاد مرسوم بوده است. از زمان صفویه به بعد از کالاهای وارده به کشور حقوق و عوارضی بنام فرضه گرفته می‌شده است. عوارض گمرکی کالاهای وارد از طریق خلیج‌فارس به کیفیت بهای آنها تعیین می‌شده است، منتها چون دولت قادر به نظارت دقیق در اخذ حقوق گمرکی نبوده از زمان شاه سلیمان یعنی حدود ۳۵۰ سال پیش، گمرک به اجاره داده شد و این ترتیب بیش از دو قرن تا ورود رایزنان بلژیکی در ایران ادامه داشت.
در دوره قاجار، با افزایش روابط تجاری ایران با کشورهای خارجی، گمرک نیز اهمیت بیشتری پیدا کرد. در این دوره، نظام‌نامه گمرکی تدوین شد و وزارت گمرک تأسیس شد.
در قرن اخیر، گمرک ایران متحول شد و گمرکات جدیدی در نقاط مختلف کشور احداث شد. همچنین، تعرفه‌های گمرکی اصلاح شد و قوانین و مقررات جدیدی برای گمرک وضع شد. پس از انقلاب اسلامی، گمرک ایران نیز دستخوش تغییراتی شد. در این دوره، گمرک جمهوری اسلامی ایران تأسیس شد و قوانین و مقررات جدیدی برای گمرک وضع شد.
امروزه، گمرک جمهوری اسلامی ایران یک سازمان مدرن و پیشرفته است که در راستای تسهیل تجارت خارجی و مبارزه با قاچاق کالا فعالیت می‌کند. گمرک ایران با استفاده از سامانه‌های نوین و تجهیزات پیشرفته، خدمات خود را به طور الکترونیکی ارائه می‌دهد.
