در این مقاله ما میخواهیم صفر تا ۱۰۰ پنجره واحد تجارت فرامرزی را برای شما شرح بدیم. همانطور که میدانید. بانک جهانی هرساله با اندازه‌گیری ۱۰ شاخص، اقدام به بررسی فضای کسب‌وکار حاکم بر کشورها کرده و گزارشی ارائه می‌دهد. درجدول رده‌بندی اعلام شده از سوی بانک جهانی، هر کشوری پایین‌تر باشد، فضای کسب‌وکار نامناسب‌تری دارد که ناشی از عدم کارایی سیستم اداری در آنجا است. زیرا این امر سبب بالا بودن هزینه‌های معاملات اقتصادی و نیز افزایش نسبت سرمایه به تولید می‌گردد. یکی از این شاخصه‌ها تجارت فرامرزی است که در بهبود محیط کسب‌وکار هر کشور تأثیر به سزایی دارد. در ادامه مطلب همچنان با شرکت سپاهان همراه ارائه دهنده خدمات ترخیص کالا ، واردات کالا از چین، واردات کالا از دبی و حمل هوایی و حمل دریایی کالا همراه باشید تا با مفهوم تجارت فرامرزی و پنجره واحد آن بیشتر آشنا شوید.
تجارت فرامرزی در ایران
در گزارشی که از سوی بانک جهانی در سال ۲۰۱۴ منتشر شد، از بین ۱۸۹ کشور فضای کسب و کار ایران در رده ۱۵۴ قرار داشت. برای تعیین شاخص تجارت فرامرزی در ایران، تعداد اسناد، زمان و هزینه برحسب دلار صادرات و واردات یک کانتینر ۲۰ فوتی یک محصول را از بندر شهید رجایی به تهران و بالعکس را محاسبه کرده بودند.
درواقع برای اینکه بتوان شاخص تجارت فرامرزی را ارزیابی کرد، باید دید که جهت صادرات و واردات کالاها مراحل پیشرو از ثبت سفارش تا تشریفات گمرکی، ترخیص کالا، کنترل و حمل‌ونقل به چه تعداد اسناد، زمان و هزینه نیاز دارد.
بنابراین طبق سیاست سازمان‌های جهانی مانند سازمان جهانی گمرک و اتحادیه اروپا و تجربه حاصله از کشورهای دیگر برای ارتقا تجارت فرامرزی که موجب بهبود فضای کسب‌وکار و رونق اقتصادی در کشور می‌گردد، می بایست هزینه واردات و صادرات را کاهش داد. در این راستا ایجاد “پنجره واحد تجارت فرامرزی” یکی از مهم‌ترین و بهترین راه‌هایی بوده که موجب کاهش هزینه‌ها و زمان امور بازرگانی بین‌المللی شده و شاخصه تجارت فرامرزی را بالا برده است.
پنجره واحد تجارت فرامرزی چیست؟
همانطور که اشاره شد به‌منظور جلوگیری از اتلاف وقت و صرفه‌جویی در هزینه‌های تجار و بازرگانان و آسان شدن تجارت فرامرزی، پنجره واحدی به وجود آمد. تعریف این پنجره در سازمان ملل متحد این‌گونه آمده که «پنجره واحد تجارت فرامرزی عبارت است از، تسهیلاتی که به مشتریان، سرمایه‌گذاران و شرکت‌ها این امکان را می‌دهد که اطلاعات لازم را در قالب‌های استاندارد به یک واحد ارائه کنند و تمامی مجوزها و موارد قانونی مرتبط با فعالیت خودشان را در همان نقطه دریافت کنند.»
مزایای پنجره واحد تجارت فرامرزی
- تسهیل در تجارت با حذف تشریفات اضافی اداری
- کاهش محسوس مدت‌زمان انجام امور تجاری
- کاهش قابل‌توجه هزینه‌های تجاری
- بهبود رتبه تجارت فرامرزی
- شفافیت و حذف انحصار اطلاعات
- دسترسی آسان تمامی ذینفعان به اطلاعات
- ایجاد یکپارچگی در سیستم تجارت
- ارتقا امنیت
- افزایش بهره‌وری فعالیت‌های سیستم اداری
- کاهش فساد
- ارتقا سیستم حمل‌ونقل و ترانزیت کالا
- افزایش حجم ترانزیت کالا
- آسان‌تر شدن فعالیت‌های تجاری
- امکان ترخیص سریع‌تر کالاها از گمرک
انواع روش‌های راه‌اندازی پنجره واحد تجارت فرامرزی
مرکز تسهیل و توسعه کسب و کار الکترونیکی سازمان ملل متحد، جهت راه‌اندازی پنجره واحد، راهنمایی بانام “توصیه ۳۳” منتشر کرد که بر اساس آن می‌توان از طریق ۳ روش زیر این کار را انجام داد:
روش مرجع واحد (single authority)
در این روش پنجره به‌گونه‌ای طراحی می‌شود که متقاضیان همه درخواست‌های کتبی یا سیستمی خود را به یک مرجع واحد ارائه می‌دهند، سپس این مرجع مسئولیت و مدیریت ارسال، پیگیری و دریافت پاسخ درخواست‌ها را به عهده می‌گیرد و نتایج را در اختیار متقاضی قرار می‌دهد.
روش سیستم اتوماتیک واحد( single automated system)
در این روش متقاضی درخواست‌های خود پس از وارد کردن در سیستم، به سایر دستگاههای مربوطه ارجاع می‌دهد.
روش سیستم اتوماتیک تبادل اطلاعات (transaction system automated information)
این روش که درواقع متداول ترین مدل ارائه پنجره واحد تجاری نیز هست، تمامی اطلاعات مورد نیاز متقاضی وارد سیستم می‌گردد. سپس اطلاعات موجود در دسترس همه دستگاههای مربوطه قرار و کلیه خدمات مورداحتیاج متقاضیان توسط این سیستم انجام می‌گیرد.
پنجره واحد تجارت فرامرزی در ایران
در قانون “بهبود فضای مستمر کسب‌وکار” تصویب‌شده در سال ۱َ۳۹۰، گمرک ایران موظف به استفاده از فناوری‌های جدید جهت انجام امور تجارت فرامرزی در کشور شد. اما اجرایی شدن آن به تعویق افتاد و سرانجام در سال ۱۳۹۳ پنجره واحد تجارت فرامرزی ایران که به EQL شهرت دارد، توسط مرکز توسعه تجارت الکترونیکی راه‌اندازی گردید.
در آغاز کار این پنجره در کشور وزارت صمت با کمک سایر سازمان‌های مربوطه موظف شد ظرف مدت ۶ ماه، امور مربوط به تجارت فرامرزی اعم از صادرات و واردات کالا، مانند ثبت سفارش گواهی مبدأ، مجوز سازمان بهداشت و استاندارد، اعتبار اسنادی، کسب پروانه گمرک و بیمه‌نامه را به شکل الکترونیکی تبدیل کند تا مراجعان بدون حضور فیزیکی آنها را انجام دهند.
در ادامه گمرک و دیگر سازمان‌های ذی‌ربط تجارت فرامرزی به استفاده از فناوری‌های نوین در جهت تسهیل و کاهش زمان و هزینه فرآیندهای صادرات و واردات کالا ملزم کرد.
امکانات پنجره واحد تجارت فرامرزی در ایران
- اتصال الکترونیکی بارنامه
- پروژه درب خروج هوشمند
- افتتاح بزرگ‌ترین بانک اطلاعات تجارت فرامرزی
- امکان اخذ گواهی بازرسی از طریق سامانه جامع امور گمرکی
- شروع تبادل الکترونیکی اطلاعات بین سازمان بنادر و گمرک
- سامانه مانیتورینگ کالاهای ترانزیتی
- راه اندازی سامانه پیشخوان خدمات الکترونیکی
- الکترونیکی شدن نظارت‌ها در گمرک
- کیف پول الکترونیکی
مزایای استقرار طرح گمرک الکترونیک
پس از عملیاتی شدن این طرح، تحول عظیمی در فرآیندهای عملکردی گمرک گردید که در ادامه به برخی اشاره میکنیم:
کاهش هزینه‌های تجارت فرامرزی
با راه‌اندازی و عملیاتی شدن سامانه جامع گمرک و پنجره واحد تجارت فرامرزی، عملیات مربوط به صادرات کالا از ۷ رو به ۱ روز و برای واردات از ۲۶ روز به ۳ روز کاهش پیدا کرد. طبق اعلام بانک مرکزی، با هر روز تأخیر در انجام مراحل تشریفات گمرکی، ۱ درصد به هزینه‌های ترخیص اضافه می‌گردد، پس با کاهش ۲۳ روز عملیات واردات، ۲۳ درصد در هزینه‌ها صرفه‌جویی شده است.
درآمدزایی بیشتر گمرک
در همان سال اول راه‌اندازی سامانه الکترونیکی گمرک و پنجره واحد، درآمد گمرکی افزایشی ۷۸ درصد نسبت به سال ۹۲ پیدا کرده بود و این روند تاکنون نیز ادامه دارد.
امکان بر خط شدن اطلاعات تجارت فرامرزی
طبق قانون دسترسی آزاد به اطلاعات گمرکی، پس از الکترونیکی شدن تجارت فرامرزی، ایران اقدام به انتشار روزانه اطلاعات تجارت فرامرزی نمود. هم‌اکنون اطلاعات مربوط به محموله از لحظه بارگیری در مبدأ تا رسیدن به مقصد و ترانزیت کالا همگی در سامانه ثبت و در دسترس قرار دارد.
مبارزه با قاچاق
پس از تدوین برنامه‌های منسجم مبارزه با قاچاق کالا و انجام کنترل‌های الکترونیکی مطابق با شاخص‌های مدیریت ریسک و نیز با به‌کارگیری تجهیزات کنترلی، کشفیات مواد مخدر و پیش سازهای آن رشد چشمگیر ۷۱۱ درصدی در سال ۹۳ نسبت به سال ۹۲ در پی داشت.
شفاف‌سازی و پیگیری تخلفات
با راه‌اندازی سامانه جامع گمرک و پنجره واحد تجارت فرامرزی، اطلاعات و روند انجام امور شفاف‌سازی و در دسترس قرار گرفت و باعث جلوگیری از هرگونه تخلف و یا سوءاستفاده‌های احتمالی از کارت‌های بازرگانی گردید.
سامانه جامع تجارت
سامانه جامع تجارت (WWW.NTSW.IR)از دو بخش تجارت فرامرزی و تجارت داخلی تشکیل شده است و شامل 5 عملیات می‌شود:
- عملیات تجاری،
- عملیات ارزی،
- عملیات گمرکی،
- عملیات لجستیک بین‌الملل و
- عملیات لجستیک داخلی است.
- برای اطمینان از اینکه آیا کالای ما مشمول شناسه کالا (دارویی – دامپزشکی- تجهیزات ارتباطی- دخانیات-لوازم خانگی- قطعات یدکی- فرآورده‌های نفتی- طلا- منسوجات و پوشاک- اسباب‌بازی- کشاورزی- خودرو) و مشمول نمایندگی )خودرو- ماشین آلات صنعتی و کشاورزی – لوازم خانگی- مصنوعات صوتی و الکتریکی و تصویری) می‌شود یا نه؟ از سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان باید نمایندگی دریافت کنیم.
- ثبت پیش فاکتور در سامانه جامع تجارت (ایجاد پرونده ثبت سفارش) مرحله بعدی ایجاد پرونده ثبت سفارش است.
- آیا کالا نیاز به اخذ مجوز دارد یا نه؟ (خود سیستم برای اخذ مجوز می‌فرستد برای سازمان‌های مجوزدهنده و منظر جواب می‌شود.)
- در این مرحله کارشناس ارزی اولویت‌های کالایی شما را از منظر صلاحیت‌ها، سال فعالیت، کالاهای حوزه کارت بازرگانی در سامانه یکپارچه اعتبارسنجی و رتبه‌بندی برررسی کرده و مجوز آن را صادر می‌کند.
- پس از آن وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی، صمت و جهاد کشاورزی بررسی می‌کند که آیا کالا مشابه داخلی دارد یا خیر؟ کالا الویت چندم است؟ و درخواست آن تایید یا رد می‌شود؟
- در مرحله بانکی، بعد از رتبه‌بندی و تایید کارشناس، کارمزد در سیستم پرداخت می‌شود. در این مرحله سه روش پرداخت بانکی- غیربانکی- بدون انتقال ارز و بر اساس اولویت‌های کالایی ارز تعیین می‌شود.
- ارز دولتی کالاهای اساسی
- ارز نیمایی طیف‌های کالایی مختلف کالاهای اساسی، کالاهای واسطه‌ای و کالاهای مصرفی
- از محل صادرات تولیدی‌هایی که در سال‌های قبل صادرات داشتند و از ارز حاصل از صادرات خود واردات انجام می‌دهند. (فعلا فقط تولیدکنندگان)
- بدون انتقال ارز (ماده 38 قانون مقررات صادرات و واردات)
بانک مرکزی باید به شما اجازه تخصیص ارز و اولویت ارزی بدهد که در نهایت در سامانه جامع تجارت اعلام منشا ارز می‌شود و اعلامیه تامین ارز صادر می‌گردد. بعد از تکمیل فرایند ثبت سفارش با شرکت‌های حمل‌ونقل( فورواردر و یا کریر) هماهنگ میکنیم تا کالاها را ارسال کنند.
سامانه تجارت فرامرزی
سامانه گمرک جمهوری اسلامی ایران (WWW.IRICA.GOV.IR)
زمانی که کالا به گمرک رسید، وارد سامانه تجارت فرامرزی و تکمیل فرآیند اظهار گمرکی می‌شویم.
- مرحله اول – کدینگ و دریافت رمز ورود به سامانه
- مرحله دوم – تکمیل اظهارنامه گمرکی و ارسال اطلاعات در سیستم گمرک و گرفتن کوتاژ
- مرحله سوم – قبض انبار به نام شرکت حمل صادر می‌شود و شرکت حمل به صاحب کالا اطلاع می‌دهد که نسبت به تحویل گرفتن بارنامه و قبض انبار اقدام کند و صاحب کالا هزینه‌های باقی‌مانده (بارگیری و باربری و تخلیه و …) را پرداخت می‌کند و مدارک را تحویل می‌گیرد.
قبض انبار چون به نام شرکت حمل است، در صورت نیاز وکالت‌نامه، شرکت حمل یک ترخیصیه صادر می‌کند و به گمرک اعلام می‌کند که این کالا به صاحب کالا واگذار شده است.
شامل 3 بخش:
- دریافت اسناد از فروشنده (پروفرما -گواهی مبدأ – بارنامه) سند حمل کالا و سند مالکیت کالا -فهرست عدل‌بندی-آنالیز یا کاتالوگ (در صورت نیاز)- گواهی بازرسی، لیست کامل شرکت‌های بازرسی در سایت استاندارد www.isiri.gov.ir بیمه نامه،توسط شرکت بیمه و بر اساس پروفرما )
- دریافت اسناد از ترمینال مقصد (فرودگاه یا بندر) قبض انبار از انبار و برگه ترخیصیه – ترخیصیه از این بابت که شما بدهی به شرکت حمل ندارید (براساس توافقات صورت‌گرفته هزینه و قرارداد حمل را یا شما پرداخت می‌کنید و یا فروشنده که هزینه را روی فاکتور اضافه می‌کند) و قوانین و مقررات را رعایت کرده‌اید. از سوی شرکت حمل صادر می‌شود.
- دریافت مجوزهای دولتی (ثبت سفارش – گواهی تأمین ارز – مجوزهای ورود) تعیین کارشناس توسط سرویس ارزیابی سیستم بر اساس اعتبار و نوع کالای شما و مأخذ حقوق ورودی و … مشخص می‌کند که در چه مسیری قرار بگیرید.
- مسیر سبز: فقط بررسی اسناد – واریز مبلغ – صندوق – بارگیری – در مسیر سبز گمرکی بررسی ارزش و تعرفه در درب خروج انجام می‌شود.
- مسیر زرد: بررسی فقط توسط کارشناس مجازی – ارزیابی کالا نداریم. مسیرهای سبز و زرد بیشتر برای کارخانه‌ها تولیدی، کالاهایی که نیاز به مجوز خاصی ندارند و خوش‌حساب مالیاتی هستند و یا حقوق ورودی آنها بین 5 تا 15 درصد هستند، می‌باشد.
- مسیر قرمز: ارزیابی فیزیکی (تعیین ارزیاب توسط کارشناس به‌صورت سیستمی)- بارشماری -تطبیق تعیین ماهیت کالا و …
بعضی کالاها نیازمند دریافت مجوزهای قانونی از سازمان های هم‌جوار هستند (استاندارد اجباری- قرنطینه – بهداشت – غذا و دارو- دام پزشکی- محیط زیست- انرژی اتمی- مخابرات – تجهیزات پزشکی- جهاد کشاورزی- وزارت راه) و یا مواد اولیه نیازمند اخذ نظریه آزمایشگاه
- ارزش کالا: (ارزش cif که شامل مبلغ فاکتور و هزینه بیمه و هزینه حمل می‌باشد)
ارزیاب ارزش اظهاری کالا را از کارشناس مربوطه استعلام می‌گیرد.
اظهارنامه و اسناد در کارتابل کارشناس قرار می‌گیرد – کارشناس داخل سایت ارزش کالا www.tsc.ir کالای مثل از همان کشور را چک می‌کند.
در این زمان سه حالت به وجود می‌آید:
- ارزش مناسب: اگر ارزش کالای ما مثلاً 1000 دلار باشد، کالای مشابه 1050 یا 950 دلار باشد ارزش مناسب است.
- کم اظهاری: اگر ارزش کالای ما مثلاً 1000 دلار باشد، کالای مشابه 1200 دلار باشد ارزش نامناسب است.
- بیش اظهاری: اگر ارزش کالای ما مثلاً 1000 دلار باشد، کالای مشابه 800 دلار باشد.
اگر ارزش کالای مشابه در سایت tsc موجود نباشد، کارشناس ارزش کالای مشابه از همان کشور را بررسی می‌کند. یا از طریق جمع اجزا و قطعات تشکیل دهنده آن کالا مثلاً یخچال (موتور – درب- یخدان و …)
یا قیمت فروش همان کالا در بازارهای داخلی اگر کارشناس از این روش ها به ارزش کالا نرسید، اسناد و اظهارنامه را به دفتر ارزش گمرک ایران ارسال می‌کند.
در حالت کم‌اظهاری و بیش‌اظهاری کالا کارشناس به ارزیاب اجازه ترخیص کالا را صادر می‌کند و جهت بررسی بعدی به دفتر تعیین ارزش گمرک ایران ارسال می‌کند تا خروج ارز بررسی شود و مابه‌التفاوت و جریمه از 10 درصد تا 100 درصد مابه‌التفاوت دریافت می‌شود.
- محاسبه حقوق ورودی: (شامل 4% حقوق گمرکی+ سود بازرگانی)»»» درصد ماخذ حقوق ورودی × ارزش cif کالا
صاحب کالا مبلغ مشخص شده را برای بانک می ریزد و شناسه واریزی برای واحد صندوق ارسال می شود.
- واحد صندوق: چنانچه فیش واریزی با کوتاژ و شماره ثبت مربوطه هماهنگی داشته باشد پروانه سبز گمرکی صادر می شود و رسید پروانه به صورت فیزیکی و مجازی صادر می شود و برای سرویس ارزیابی ارسال می شود.
در این مرحله با شرکت حمل برای حمل داخلی کالا هماهنگ می کنیم
- دریافت بیجک: دریافت کالا از انبار با ارائه قبض انبار و برگ سبزگمرکی و صدور بیجک توسط انبار
- بارنامه داخلی رو دریافت می کنیم از شرکت حمل و نقل و مقصد را مشخص میکنیم
- سرویس ارزیابی: امضای پروانه و رسید پروانه و اظهارنامه توسط کارشناس-دریافت رسید پروانه توسط صاحب کالا و مراجعه به درب خروج
درب خروج
در درب خروج گمرک اقداماتی از قبیل بررسی‌های نهایی اسناد، احراز هویت و بدهی مطابق با ماده 7 و در صورت نیاز بررسی مجدد کالا به‌صورت فیزیکی انجام می‌شود. پس از گذراندن این مراحل در صورت عدم مشکل صاحب کالا یا نماینده وی نسبت به صدور مجوز بارگیری اقدام می‌کند. در درب خروج رسید پروانه در دفتر درب خروج و سیستم نظارتی ثبت می‌شود. پس از ثبت در سیستم بر روی رسید پروانه مهر درب خروج خواهد خورد.
تحویل رسید پروانه به شرکت حمل‌ونقل
اهمیت این رسید از لحاظ بحث مبارزه با قاچاق مهم است و اگر پلیس وسیله حمل را متوقف کند این برگه سبز نشان می‌دهد که این بار به‌صورت رسمی از گمرک ترخیص شده است.
این پروانه بیان می‌کند که این وسیله حمل، چه کالایی؟ از کدام گمرک؟ طی چه مجوزی؟ به کدام مقصد حمل می‌شود.
رهگیری کالا تا مقصد و قبض انبار مقصد
شماره بارنامه و انتقال مالکیت و … باید در سامانه جامع تجارت وارد شود و مشخص شود اجناس وارداتی در کدام انبار صاحب کالا نگهداری می‌شود و داخل سامانه انبار باید ثبت شود.
حسابرسی پس از ترخیص
امکان دارد کارشناسان گمرک ظرف بعد سه سال به شرکت شما مراجعه کنند و تمامی اسناد بازرگانی را از لحاظ اینکه آیا کالای اظهار شده همان کالای ترخیص شده است یا نه و آیا ارزش کالا به‌درستی محاسبه شده است یا خیر را بررسی کنند
- سامانه اتاق بازرگانی،صنایع و معادن و کشاورزی (www.tccim.ir)
- سامانه توسعه تجارت ایران (www.tpo.ir)
- سازمان صنعت ، معدن و تجارت (www.mimt.gov.ir)
جمع‌بندی
پنجره واحد تجارت فرامرزی به عنوان ابزاری مؤثر در بهبود شاخص‌های تجارت بین‌المللی، نقش کلیدی در تسهیل فرآیندهای تجاری، کاهش هزینه‌ها، و افزایش شفافیت ایفا کرده است. در ایران، راه‌اندازی این سامانه تحول عظیمی در فرآیندهای گمرکی و تجاری به وجود آورده و با کاهش زمان عملیات و مقابله با فساد، گامی مؤثر در جهت بهبود فضای کسب‌وکار و رقابت‌پذیری کشور برداشته است.
سامانه‌های مرتبط با این پنجره نه تنها به رشد اقتصادی کمک می‌کنند، بلکه به دلیل افزایش شفافیت و کاهش بروکراسی، بستر مناسب‌تری برای تعاملات تجاری فراهم می‌آورند. استفاده بهینه از این سامانه‌ها می‌تواند در بلندمدت موجب تقویت جایگاه ایران در تجارت جهانی و تسهیل فعالیت‌های تجاری برای تمامی ذینفعان شود.
