پرش به محتوا 
ترخیص کالا چیست؟
ترخیص کالا به مجموعهای از فرآیندهای قانونی، اداری و عملیاتی گفته میشود که طی آن، کالای وارداتی یا صادراتی پس از ورود به قلمرو گمرکی کشور، با رعایت قوانین و مقررات گمرک جمهوری اسلامی ایران، مجوز خروج از گمرک را دریافت میکند. به زبان ساده، تا زمانی که کالا مراحل ترخیص را طی نکند، امکان تحویل آن به صاحب کالا یا ارسال آن به مقصد نهایی وجود ندارد.
فرآیند ترخیص کالا شامل اقداماتی مانند ثبت اظهارنامه گمرکی، بررسی اسناد، تعیین تعرفه گمرکی (HS Code)، پرداخت حقوق و عوارض، اخذ مجوزهای قانونی و در نهایت صدور پروانه ترخیص است. این مراحل بسته به نوع کالا، کشور مبدا، روش حملونقل (هوایی، دریایی یا زمینی) و گمرک محل ترخیص میتواند متفاوت باشد.
نقش گمرک، صاحب کالا و ترخیصکار در فرآیند ترخیص
در فرآیند ترخیص کالا، سه نقش اصلی وجود دارد که هر کدام وظایف مشخصی بر عهده دارند:
- گمرک:
گمرک به عنوان نهاد حاکمیتی، مسئول نظارت بر ورود و خروج کالا، اجرای قوانین گمرکی، وصول حقوق و عوارض و جلوگیری از ورود کالاهای غیرمجاز است. کارشناسان گمرک با بررسی اسناد، ارزیابی کالا و تعیین مسیر گمرکی (سبز، زرد یا قرمز)، درباره اجازه ترخیص تصمیمگیری میکنند. - صاحب کالا:
صاحب کالا شخص حقیقی یا حقوقی است که مالک قانونی کالا محسوب میشود. تهیه اسناد بازرگانی، ارائه اطلاعات صحیح در اظهارنامه، پرداخت هزینهها و اخذ مجوزهای لازم از جمله مسئولیتهای صاحب کالا در فرآیند ترخیص است. - ترخیصکار رسمی گمرک:
ترخیصکار رسمی گمرک نماینده قانونی صاحب کالا در انجام امور ترخیص است. این فرد یا شرکت با تسلط بر قوانین گمرکی، سامانه EPL، تعرفهها و رویههای اجرایی، کلیه مراحل ترخیص را بهصورت تخصصی پیگیری میکند. استفاده از ترخیصکار حرفهای باعث کاهش خطا، تسریع روند و جلوگیری از جریمههای احتمالی میشود.
چرا ترخیص حرفهای کالا اهمیت دارد؟
ترخیص کالا یکی از حساسترین مراحل زنجیره واردات و صادرات است و هرگونه اشتباه در این مرحله میتواند منجر به توقف کالا در گمرک، افزایش هزینهها یا حتی ضبط کالا شود. انتخاب مسیر اشتباه گمرکی، ثبت نادرست تعرفه، نقص در اسناد یا عدم دریافت مجوزهای لازم، همگی از مشکلات رایجی هستند که بدون دانش تخصصی بهوجود میآیند.
استفاده از خدمات ترخیص کالا توسط یک شرکت ترخیص کالا معتبر یا ترخیصکار رسمی گمرک، این ریسکها را به حداقل میرساند. ترخیص حرفهای باعث میشود فرآیند ترخیص در کوتاهترین زمان ممکن انجام شود، هزینههای اضافی کاهش یابد و کالا بدون مشکل قانونی از گمرک خارج شود. به همین دلیل، برای بسیاری از بازرگانان و شرکتها، ترخیص کالا نهتنها یک اقدام اداری، بلکه یک تصمیم استراتژیک در تجارت بینالمللی محسوب میشود.
مراحل ترخیص کالا از گمرک (راهنمای جامع و کاربردی)
مراحل ترخیص کالا از گمرک هسته اصلی فرآیند واردات و صادرات محسوب میشود و تسلط بر این مراحل، نقش تعیینکنندهای در کاهش هزینهها، جلوگیری از تأخیر و پیشگیری از مشکلات قانونی دارد. آشنایی دقیق با هر مرحله به شما کمک میکند بدانید کالا در چه وضعیتی قرار دارد و در کدام بخش ممکن است با چالش مواجه شوید. در ادامه، مراحل ترخیص کالا از گمرک را بهصورت گامبهگام و کامل بررسی میکنیم.
ثبت سفارش و دریافت مجوزها
اولین و مهمترین گام در ترخیص کالا، ثبت سفارش در سامانه جامع تجارت و دریافت مجوزهای قانونی مرتبط با کالا است. بدون ثبت سفارش معتبر، عملاً امکان شروع فرآیند ترخیص وجود ندارد. در این مرحله، اطلاعاتی مانند نوع کالا، ارزش، کشور مبدا، روش حمل و کد تعرفه گمرکی (HS Code) ثبت میشود.
بسته به ماهیت کالا، ممکن است نیاز به مجوزهایی از سازمانهای مختلف مانند وزارت صمت، سازمان استاندارد، سازمان غذا و دارو، قرنطینه، انرژی اتمی یا محیط زیست باشد. دریافت نکردن حتی یکی از این مجوزها میتواند باعث توقف کامل کالا در گمرک شود.
📌 در گمرکهایی مانند بندرعباس یا فرودگاه امام خمینی، نوع مجوزها و سرعت صدور آنها میتواند متفاوت باشد که این موضوع در صفحات کلاستر هر گمرک بهصورت تخصصی بررسی میشود.
ورود کالا به گمرک
پس از انجام ثبت سفارش و حمل کالا، محموله به گمرک مقصد وارد میشود. ورود کالا میتواند از طریق بنادر دریایی، فرودگاهها یا مرزهای زمینی انجام شود. در این مرحله، کالا تحت نظارت گمرک قرار گرفته و در انبارهای گمرکی یا انبارهای اختصاصی نگهداری میشود.
برای هر محموله، اسناد حمل مانند بارنامه، قبض انبار و مانیفست صادر میشود. تاریخ ورود کالا به گمرک اهمیت زیادی دارد، زیرا مبنای محاسبه هزینههای انبارداری و دموراژ محسوب میشود.
📌 مثلاً فرآیند ورود کالا در گمرک شهید رجایی بندرعباس با گمرک پیام یا گمرک تهران از نظر زیرساخت و زمانبندی تفاوتهایی دارد.
اظهار کالا در سامانه EPL
پس از ورود کالا، نوبت به اظهار کالا در سامانه EPL گمرک میرسد. اظهارنامه گمرکی مهمترین سند ترخیص است که شامل اطلاعات کامل کالا، ارزش، وزن، تعرفه گمرکی، کشور مبدا و مشخصات صاحب کالا میشود.
در این مرحله، دقت بسیار حیاتی است. هرگونه مغایرت بین اطلاعات اظهارنامه و اسناد واقعی کالا میتواند منجر به جریمه، تغییر مسیر گمرکی یا حتی پرونده قاچاق شود. معمولاً این بخش توسط ترخیصکار رسمی گمرک انجام میشود تا ریسک خطا به حداقل برسد.
بررسی اسناد و تعیین مسیر گمرکی
پس از ثبت اظهارنامه، گمرک اسناد ارائهشده را بررسی کرده و بر اساس میزان ریسک، کالا را در یکی از مسیرهای گمرکی سبز، زرد یا قرمز قرار میدهد.
مسیر سبز: بدون بررسی فیزیکی کالا و تنها با کنترل سیستمی اسناد
مسیر زرد: بررسی اسناد بدون ارزیابی فیزیکی
مسیر قرمز: بررسی کامل اسناد و ارزیابی فیزیکی کالا
انتخاب مسیر تأثیر مستقیم بر زمان ترخیص کالا دارد. کالاهایی که در مسیر قرمز قرار میگیرند، معمولاً زمانبرتر و پرهزینهتر هستند.
📌 در برخی گمرکها مانند فرودگاه امام خمینی، به دلیل حساسیت کالاهای هوایی، احتمال مسیر قرمز بیشتر است که در صفحه اختصاصی آن توضیح داده شده است.
ارزیابی کالا
در صورتی که کالا در مسیر زرد یا قرمز قرار گیرد، مرحله ارزیابی کالا انجام میشود. ارزیاب گمرک با حضور در محل انبار، کالا را از نظر نوع، تعداد، مشخصات فنی و تطابق با اظهارنامه بررسی میکند.
در این مرحله ممکن است نمونهبرداری انجام شود یا کالا به آزمایشگاههای مورد تأیید گمرک ارسال شود. هرگونه مغایرت کشفشده میتواند منجر به اصلاح اظهارنامه، پرداخت جریمه یا حتی ضبط کالا شود.
📌 ارزیابی کالا در بنادر بزرگی مثل بندرعباس و بندر انزلی معمولاً زمانبرتر از گمرکهای داخلی مانند گمرک تهران است.
پرداخت حقوق و عوارض گمرکی
پس از تأیید نهایی اسناد و ارزیابی کالا، نوبت به پرداخت حقوق و عوارض گمرکی میرسد. این هزینهها شامل حقوق ورودی، سود بازرگانی، مالیات بر ارزش افزوده و سایر عوارض قانونی است که بر اساس تعرفه گمرکی کالا محاسبه میشود.
پرداختها بهصورت الکترونیکی و از طریق درگاههای بانکی انجام میشود. محاسبه نادرست تعرفه در این مرحله میتواند باعث افزایش غیرضروری هزینهها شود، به همین دلیل استفاده از خدمات تخصصی ترخیص کالا اهمیت زیادی دارد.
صدور پروانه ترخیص
پس از پرداخت کامل هزینهها، پروانه ترخیص کالا توسط گمرک صادر میشود. این پروانه در واقع مجوز رسمی خروج کالا از گمرک است و بدون آن امکان تحویل کالا وجود ندارد.
صدور پروانه به این معناست که کالا از نظر گمرک هیچ منع قانونی برای خروج ندارد و کلیه تعهدات مالی و اسنادی انجام شده است.
📌 زمان صدور پروانه ترخیص در گمرکهای مختلف متفاوت است و این تفاوتها در صفحات کلاستر هر گمرک بررسی میشود.
خروج کالا از گمرک
آخرین مرحله، خروج کالا از گمرک و تحویل آن به صاحب کالا یا حمل به مقصد نهایی است. در این مرحله، هماهنگی با انبار، شرکت حملونقل و واحد درب خروج گمرک انجام میشود.
هرگونه تأخیر در این مرحله میتواند باعث افزایش هزینه انبارداری شود، بنابراین برنامهریزی دقیق برای حمل کالا پس از صدور پروانه ترخیص بسیار مهم است.
📌 فرآیند خروج کالا در گمرکهای پرترافیکی مانند بندرعباس یا خرمشهر نیازمند هماهنگی دقیقتری نسبت به گمرکهای کمترافیکتر است.
مراحل ترخیص کالا از گمرک یک فرآیند بههمپیوسته و حساس است که از ثبت سفارش آغاز و با خروج کالا پایان مییابد. شناخت دقیق هر مرحله و استفاده از ترخیصکار حرفهای، نهتنها باعث تسریع ترخیص میشود، بلکه از بروز هزینهها و ریسکهای قانونی جلوگیری میکند.
مسیرهای ترخیص کالا در گمرک (سبز، زرد و قرمز)
یکی از مفاهیم کلیدی و بسیار مهم در فرآیند ترخیص کالا، مسیرهای گمرکی است. پس از اظهار کالا در سامانه EPL و بررسی اولیه اطلاعات، گمرک بر اساس سیستم مدیریت ریسک، هر اظهارنامه را در یکی از مسیرهای سبز، زرد یا قرمز قرار میدهد. تعیین مسیر گمرکی نقش مستقیمی در مدت زمان ترخیص کالا، میزان بررسیها و هزینههای نهایی دارد. شناخت تفاوت این مسیرها به صاحب کالا کمک میکند دید دقیقتری نسبت به روند ترخیص داشته باشد و تصمیمات آگاهانهتری بگیرد.
مسیر سبز گمرکی چیست؟
مسیر سبز گمرکی سادهترین و سریعترین مسیر ترخیص کالا محسوب میشود. در این مسیر، کالا بدون نیاز به بررسی فیزیکی و صرفاً با کنترل سیستمی اسناد و اطلاعات اظهارشده، اجازه ترخیص دریافت میکند. به عبارت دیگر، گمرک ریسک اظهارنامه را پایین ارزیابی کرده و نیازی به بازرسی حضوری کالا نمیبیند.
کالاهایی که معمولاً در مسیر سبز قرار میگیرند، دارای ویژگیهای زیر هستند:
سابقه مثبت صاحب کالا یا شرکت واردکننده
اظهار صحیح و بدون مغایرت در دفعات قبلی
کالاهای کمریسک و عمومی
کامل بودن اسناد و مجوزها
مزایای مسیر سبز ترخیص کالا شامل کاهش قابل توجه زمان ترخیص، کاهش هزینههای انبارداری و حذف فرآیندهای زمانبر ارزیابی فیزیکی است. به همین دلیل، بسیاری از بازرگانان تلاش میکنند با رعایت مقررات و اظهار صحیح، کالاهای خود را در این مسیر قرار دهند.
با این حال، مسیر سبز به معنی حذف کامل نظارت نیست و گمرک همواره این اختیار را دارد که در صورت مشاهده هرگونه مغایرت سیستمی، مسیر را تغییر دهد.
مسیر زرد گمرکی چیست؟
مسیر زرد گمرکی حد واسط بین مسیر سبز و قرمز محسوب میشود. در این مسیر، گمرک اسناد و مدارک ارائهشده را بهصورت دقیق بررسی میکند، اما معمولاً ارزیابی فیزیکی کالا انجام نمیشود مگر در موارد خاص.
در مسیر زرد، تمرکز اصلی بر موارد زیر است:
صحت اسناد بازرگانی و حمل
تطابق تعرفه گمرکی با نوع کالا
بررسی مجوزهای قانونی
کالاهایی که دارای حساسیت متوسط هستند یا برای اولینبار توسط یک صاحب کالا اظهار میشوند، اغلب در مسیر زرد قرار میگیرند. اگر در بررسی اسناد مغایرت یا نقصی مشاهده شود، امکان تغییر مسیر زرد به مسیر قرمز وجود دارد که این موضوع میتواند باعث تأخیر در ترخیص شود.
از نظر زمانی، ترخیص کالا در مسیر زرد معمولاً بیشتر از مسیر سبز و کمتر از مسیر قرمز طول میکشد. به همین دلیل، دقت در تنظیم اسناد و اظهار صحیح اطلاعات، نقش مهمی در عبور سریع از این مسیر دارد.
مسیر قرمز گمرکی چیست؟
مسیر قرمز گمرکی سختگیرانهترین و زمانبرترین مسیر ترخیص کالا است. در این مسیر، علاوه بر بررسی کامل اسناد، ارزیابی فیزیکی کالا نیز بهصورت دقیق انجام میشود. هدف گمرک از انتخاب مسیر قرمز، کنترل کالاهای پرریسک و جلوگیری از تخلفات گمرکی است.
مواردی که احتمال قرارگیری کالا در مسیر قرمز گمرک را افزایش میدهد عبارتاند از:
کالاهای خاص، حساس یا دارای محدودیت
مغایرت در اسناد یا ارزش کالا
سابقه تخلف صاحب کالا
کالاهای مشمول مجوزهای ویژه
واردات از برخی مبادی پرریسک
در مسیر قرمز، ارزیاب گمرک مشخصات کالا را از نظر تعداد، نوع، ارزش و تطابق با اظهارنامه بررسی میکند و در برخی موارد نمونهبرداری یا ارسال به آزمایشگاه انجام میشود. این فرآیند میتواند زمان ترخیص را بهطور قابل توجهی افزایش دهد و هزینههای جانبی مانند انبارداری را بالا ببرد.
با این حال، مسیر قرمز به معنای غیرقانونی بودن کالا نیست، بلکه صرفاً نشاندهنده سطح بالاتر کنترل گمرکی است.
چه عواملی مسیر ترخیص کالا را تعیین میکنند؟
تعیین مسیرهای ترخیص کالا بر اساس سیستم مدیریت ریسک گمرک انجام میشود و به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله:
سابقه و اعتبار صاحب کالا
نوع و ماهیت کالا
کشور مبدا و مسیر حمل
ارزش اظهارشده کالا
کامل بودن اسناد و مجوزها
استفاده از خدمات ترخیص کالا توسط ترخیصکار رسمی گمرک میتواند نقش مهمی در کاهش ریسک قرارگیری در مسیر قرمز داشته باشد. اظهار دقیق، انتخاب صحیح تعرفه و ارائه کامل اسناد، احتمال قرار گرفتن کالا در مسیر سبز یا زرد را افزایش میدهد.
مسیرهای ترخیص کالا در گمرک (سبز، زرد و قرمز) نشاندهنده میزان کنترل و نظارت گمرکی بر کالا هستند و تأثیر مستقیمی بر زمان و هزینه ترخیص دارند. مسیر سبز سریعترین و کمهزینهترین حالت، مسیر زرد حالت میانی و مسیر قرمز سختگیرانهترین مسیر محسوب میشود. شناخت این مسیرها و عوامل مؤثر بر آنها، به بازرگانان کمک میکند با برنامهریزی بهتر و استفاده از خدمات حرفهای، فرآیند ترخیص کالا را با کمترین ریسک و بیشترین سرعت انجام دهند.
مدارک لازم برای ترخیص کالا از گمرک
یکی از مهمترین و حساسترین بخشهای فرآیند ترخیص کالا، تهیه و ارائه اسناد و مدارک صحیح و کامل است. بخش عمدهای از تأخیرها، جریمهها و حتی مشکلات حقوقی در گمرک، به دلیل نقص یا مغایرت در مدارک ترخیص کالا بهوجود میآید. آشنایی با انواع مدارک مورد نیاز و نقش هر یک، به صاحب کالا کمک میکند تا فرآیند ترخیص را با ریسک کمتر و سرعت بالاتر انجام دهد.
مدارک ترخیص کالا بهطور کلی در سه دسته اصلی مدارک بازرگانی، مدارک حمل و مجوزهای قانونی تقسیم میشوند که در ادامه بهصورت جامع بررسی میشوند.
مدارک بازرگانی
مدارک بازرگانی پایه و اساس اظهار کالا در گمرک محسوب میشوند و اطلاعات اصلی مربوط به معامله تجاری را مشخص میکنند. این مدارک نشان میدهند کالا با چه شرایطی، از چه فروشندهای و با چه ارزشی خریداری شده است.
مهمترین مدارک بازرگانی عبارتاند از:
پیشفاکتور (Proforma Invoice):
این سند پیش از انجام خرید صادر میشود و شامل اطلاعاتی مانند مشخصات کالا، قیمت، شرایط پرداخت و تحویل است. پیشفاکتور مبنای ثبت سفارش در سامانه جامع تجارت است.فاکتور تجاری (Commercial Invoice):
فاکتور نهایی فروشنده که ارزش واقعی کالا را مشخص میکند و یکی از مهمترین اسناد برای تعیین حقوق و عوارض گمرکی است.لیست بستهبندی (Packing List):
این سند جزئیات بستهبندی کالا شامل تعداد بستهها، وزن خالص و ناخالص و نحوه چیدمان را مشخص میکند و در ارزیابی کالا اهمیت زیادی دارد.کارت بازرگانی:
کارت بازرگانی معتبر برای انجام تشریفات ترخیص کالا الزامی است، مگر در موارد خاص که ترخیص از طریق شرکتهای دارای کارت بازرگانی انجام میشود.
هرگونه مغایرت بین مدارک بازرگانی و اظهارنامه گمرکی میتواند باعث تغییر مسیر گمرکی یا ایجاد مشکل در فرآیند ترخیص شود. به همین دلیل، تنظیم دقیق این اسناد اهمیت بالایی دارد.
مدارک حمل
مدارک حمل نشاندهنده نحوه انتقال کالا از کشور مبدا به گمرک مقصد هستند و اطلاعات مربوط به مسیر، وسیله حمل و مالکیت کالا را مشخص میکنند. نوع این مدارک بسته به روش حمل (دریایی، هوایی یا زمینی) متفاوت است.
مهمترین مدارک حمل شامل موارد زیر است:
بارنامه (Bill of Lading / Air Waybill / CMR):
بارنامه سند حمل رسمی است که توسط شرکت حملونقل صادر میشود و نشاندهنده مالکیت کالا و مشخصات مسیر حمل است.مانیفست:
مانیفست درواقع فهرست کلی محمولههای حملشده که توسط شرکت حمل ارائه میشود و اطلاعات آن با بارنامه تطبیق داده میشود.قبض انبار گمرکی:
پس از ورود کالا به گمرک، قبض انبار صادر میشود که نشان میدهد کالا در انبار گمرک نگهداری میشود. تاریخ قبض انبار مبنای محاسبه هزینههای انبارداری است.
در فرآیند ترخیص کالا، تطابق اطلاعات مدارک حمل با اسناد بازرگانی و اظهارنامه اهمیت زیادی دارد و هرگونه اختلاف میتواند باعث توقف کالا در گمرک شود.
مجوزهای قانونی (استاندارد، بهداشت، صمت و…)
بسته به نوع کالا، علاوه بر مدارک بازرگانی و حمل، دریافت مجوزهای قانونی از سازمانهای ذیربط الزامی است. این مجوزها نشان میدهند کالا از نظر ایمنی، کیفیت و مقررات قانونی مجاز به ورود یا خروج از کشور است.
برخی از مهمترین مجوزهای قانونی عبارتاند از:
مجوز سازمان استاندارد: برای بسیاری از کالاهای صنعتی و مصرفی
مجوز سازمان غذا و دارو: برای مواد غذایی، دارویی و آرایشی
مجوز وزارت صنعت، معدن و تجارت (صمت): برای ثبت سفارش و برخی کالاهای خاص
مجوز قرنطینه نباتی یا دامی: برای کالاهای کشاورزی و دامی
مجوز محیط زیست یا انرژی اتمی: برای کالاهای خاص و حساس
عدم دریافت بهموقع این مجوزها، یکی از رایجترین دلایل قرارگیری کالا در مسیر قرمز گمرک و افزایش زمان ترخیص است.
تفاوت مدارک ترخیص کالا بر اساس گمرک، کشور مبدا و نوع کالا
نکته بسیار مهم این است که مدارک لازم برای ترخیص کالا ثابت و یکسان نیست و بسته به شرایط مختلف تغییر میکند. عواملی مانند:
گمرک محل ترخیص:
رویهها و حساسیتها در گمرکهایی مانند بندرعباس، فرودگاه امام خمینی یا گمرک تهران میتواند متفاوت باشد.کشور مبدا کالا:
مدارک ترخیص کالا از چین، دبی یا ترکیه ممکن است از نظر نوع اسناد یا سطح کنترل تفاوت داشته باشد.نوع و ماهیت کالا:
کالاهای مصرفی، صنعتی، دارویی یا شیمیایی هرکدام مجوزها و مدارک خاص خود را دارند.
اسناد و مدارک مورد نیاز برای ترخیص کالا، ستون فقرات کل فرآیند ترخیص محسوب میشوند. تهیه کامل و صحیح مدارک بازرگانی، حمل و مجوزهای قانونی، نقش تعیینکنندهای در سرعت و موفقیت ترخیص کالا دارد. با توجه به تفاوت مدارک بر اساس گمرک، کشور مبدا و نوع کالا، استفاده از خدمات تخصصی ترخیص کالا میتواند از بروز بسیاری از مشکلات جلوگیری کند و فرآیند ترخیص را بهصورت حرفهای و بدون ریسک پیش ببرد.
تعرفه و هزینه ترخیص کالا چگونه محاسبه میشود؟
یکی از مهمترین دغدغههای صاحبان کالا در فرآیند واردات و صادرات، هزینه ترخیص کالا از گمرک است. بسیاری از تصمیمات تجاری، از انتخاب کشور مبدا گرفته تا روش حمل و حتی نوع کالا، تحت تأثیر تعرفه و هزینههای گمرکی قرار میگیرد. آشنایی با اجزای تشکیلدهنده هزینه ترخیص کالا، به شما کمک میکند برآورد دقیقتری از قیمت نهایی داشته باشید و از پرداخت هزینههای اضافی یا غیرضروری جلوگیری کنید.
بهطور کلی، تعرفه ترخیص کالا و هزینههای گمرکی بر اساس نوع کالا، ارزش آن، کد تعرفه و مقررات جاری گمرک محاسبه میشود. در ادامه، اجزای اصلی این هزینهها را بررسی میکنیم.
تعرفه گمرکی (HS Code)
تعرفه گمرکی یا کد HS (Harmonized System Code) یک کد بینالمللی است که برای طبقهبندی کالاها در تجارت جهانی استفاده میشود. هر کالا دارای یک کد تعرفه مشخص است که میزان حقوق ورودی، سود بازرگانی و سایر عوارض بر اساس آن تعیین میشود.
انتخاب صحیح HS Code اهمیت بسیار زیادی دارد، زیرا:
مبنای اصلی محاسبه حقوق و عوارض گمرکی است
نوع مجوزهای قانونی مورد نیاز را مشخص میکند
در تعیین مسیر گمرکی (سبز، زرد یا قرمز) مؤثر است
انتخاب اشتباه کد تعرفه میتواند باعث افزایش هزینه ترخیص کالا، جریمههای گمرکی یا حتی توقف کالا در گمرک شود. به همین دلیل، تعیین تعرفه گمرکی معمولاً توسط ترخیصکار رسمی گمرک انجام میشود تا ریسک خطا به حداقل برسد.
حقوق ورودی
حقوق ورودی یکی از اصلیترین اجزای هزینه ترخیص کالا از گمرک است و شامل دو بخش میشود:
حقوق گمرکی
سود بازرگانی
این مبلغ بر اساس ارزش گمرکی کالا محاسبه میشود. ارزش گمرکی معمولاً شامل ارزش کالا بهعلاوه هزینه حمل و بیمه تا مرز ورودی کشور است. نرخ حقوق ورودی بسته به نوع کالا و سیاستهای تجاری کشور میتواند بسیار متفاوت باشد.
برخی کالاهای اساسی یا مواد اولیه ممکن است دارای حقوق ورودی پایینتر یا حتی معافیت باشند، در حالی که کالاهای مصرفی یا لوکس معمولاً حقوق ورودی بالاتری دارند. آگاهی از این تفاوتها تأثیر مستقیمی بر قیمت ترخیص کالا از گمرک دارد.
مالیات و عوارض
علاوه بر حقوق ورودی، کالاهای وارداتی مشمول مالیات و عوارض قانونی نیز میشوند که باید در زمان ترخیص پرداخت شوند. مهمترین آنها عبارتاند از:
مالیات بر ارزش افزوده (VAT):
این مالیات درصدی از مجموع ارزش کالا و حقوق ورودی است و یکی از بخشهای قابل توجه هزینه ترخیص کالا محسوب میشود.عوارض خاص:
برخی کالاها مشمول عوارض ویژه مانند عوارض هلال احمر، عوارض شهرداری یا عوارض خاص صنعتی هستند.هزینههای جانبی قانونی:
هزینههایی مانند خدمات بندری، انبارداری، آزمایشگاه یا استاندارد نیز در برخی موارد به هزینه نهایی اضافه میشوند.
میزان مالیات و عوارض بسته به نوع کالا و گمرک محل ترخیص میتواند متفاوت باشد و باید بهصورت دقیق محاسبه شود تا از اختلاف حساب با گمرک جلوگیری شود.
هزینه خدمات ترخیصکار
هزینه خدمات ترخیصکار بخش دیگری از هزینه ترخیص کالا است که معمولاً بهصورت توافقی بین صاحب کالا و شرکت ترخیص کالا تعیین میشود. این هزینه بسته به عوامل مختلفی تغییر میکند، از جمله:
نوع و ارزش کالا
پیچیدگی فرآیند ترخیص
گمرک محل ترخیص
میزان مجوزها و پیگیریهای لازم
اگرچه برخی صاحبان کالا برای کاهش هزینهها تلاش میکنند بدون ترخیصکار اقدام به ترخیص کنند، اما در بسیاری از موارد، استفاده از خدمات حرفهای باعث کاهش هزینههای پنهان، جلوگیری از جریمه و تسریع فرآیند ترخیص میشود و در نهایت مقرونبهصرفهتر خواهد بود.
چه عواملی بر هزینه نهایی ترخیص کالا تأثیر میگذارند؟
هزینه ترخیص کالا تنها به تعرفه محدود نمیشود و عوامل متعددی بر آن اثرگذار هستند، از جمله:
نوع و ماهیت کالا
کشور مبدا
گمرک محل ترخیص
مسیر گمرکی (سبز، زرد یا قرمز)
مدت زمان توقف کالا در گمرک
به همین دلیل، هزینه ترخیص کالا از گمرک بندرعباس، فرودگاه امام خمینی یا گمرک تهران میتواند تفاوت قابل توجهی داشته باشد.
تعرفه و هزینه ترخیص کالا از گمرک مجموعهای از هزینههای قانونی و خدماتی است که بر اساس کد تعرفه، حقوق ورودی، مالیات و عوارض و هزینه خدمات ترخیصکار محاسبه میشود. شناخت دقیق این عوامل به شما کمک میکند برآورد واقعبینانهتری از هزینه ترخیص کالا داشته باشید و با انتخاب درست تعرفه و استفاده از خدمات تخصصی، از افزایش بیمورد هزینهها جلوگیری کنید.
ترخیص کالا چقدر زمان میبرد؟
یکی از مهمترین پرسشهای صاحبان کالا در فرآیند واردات و صادرات این است که ترخیص کالا از گمرک چقدر زمان میبرد؟ پاسخ به این سؤال عدد ثابتی ندارد، زیرا مدت زمان ترخیص کالا به عوامل متعددی وابسته است. در برخی موارد، ترخیص کالا میتواند در چند روز انجام شود و در برخی شرایط، ممکن است هفتهها به طول بیانجامد. شناخت عوامل مؤثر بر زمان ترخیص، به شما کمک میکند برنامهریزی دقیقتری برای تأمین کالا و مدیریت هزینهها داشته باشید.
عوامل مؤثر بر زمان ترخیص کالا
مدت زمان ترخیص کالا تحت تأثیر مجموعهای از عوامل اجرایی، قانونی و عملیاتی قرار دارد که مهمترین آنها عبارتاند از:
کامل بودن اسناد و مدارک:
نقص یا مغایرت در مدارک بازرگانی، حمل یا مجوزهای قانونی، یکی از اصلیترین دلایل تأخیر در ترخیص کالا است.نوع کالا و حساسیت آن:
کالاهای خاص، دارویی، شیمیایی یا مشمول استاندارد و بهداشت معمولاً زمان ترخیص بیشتری نسبت به کالاهای عمومی دارند.کشور مبدا کالا:
کالاهایی که از برخی کشورها وارد میشوند، ممکن است مشمول کنترلهای دقیقتری باشند که زمان ترخیص را افزایش میدهد.گمرک محل ترخیص:
حجم کاری، زیرساخت و میزان ترافیک هر گمرک تأثیر مستقیمی بر سرعت ترخیص دارد.سابقه صاحب کالا:
صاحبان کالایی که سابقه مثبت و اظهار صحیح دارند، معمولاً سریعتر ترخیص میشوند.استفاده از ترخیصکار حرفهای:
تسلط ترخیصکار رسمی گمرک به قوانین و رویهها، نقش مهمی در کاهش زمان ترخیص دارد.
تفاوت زمان ترخیص در مسیر سبز، زرد و قرمز
یکی از مهمترین عوامل تعیینکننده مدت زمان ترخیص کالا، مسیر گمرکی است که اظهارنامه در آن قرار میگیرد:
مسیر سبز:
سریعترین حالت ترخیص کالا است. در این مسیر، بدون ارزیابی فیزیکی و با کنترل سیستمی اسناد، کالا معمولاً در کوتاهترین زمان ممکن ترخیص میشود.مسیر زرد:
در این مسیر، بررسی اسناد بهصورت دقیق انجام میشود و زمان ترخیص نسبت به مسیر سبز بیشتر است، اما همچنان ارزیابی فیزیکی انجام نمیشود مگر در موارد خاص.مسیر قرمز:
زمانبرترین مسیر ترخیص کالا است. بررسی کامل اسناد، ارزیابی فیزیکی، نمونهبرداری و گاهی آزمایشهای تخصصی باعث افزایش قابل توجه مدت زمان ترخیص میشود.
بهطور کلی، هرچه مسیر گمرکی سختگیرانهتر باشد، زمان ترخیص کالا نیز افزایش پیدا میکند.
تفاوت زمان ترخیص در حمل دریایی، هوایی و زمینی
روش حملونقل نیز نقش مهمی در تعیین مدت زمان ترخیص کالا دارد:
ترخیص کالا دریایی:
در حمل دریایی، بهویژه در بنادر پرترافیکی مانند بندرعباس، فرآیند تخلیه، انبارداری و ارزیابی ممکن است زمانبر باشد. حجم بالای کالا و تشریفات بندری، معمولاً باعث افزایش زمان ترخیص میشود.ترخیص کالا هوایی:
ترخیص کالا از فرودگاه امام خمینی معمولاً سریعتر از حمل دریایی انجام میشود، زیرا حجم محمولهها کمتر و فرآیندها متمرکزتر است. با این حال، حساسیت بالای کالاهای هوایی ممکن است احتمال مسیر قرمز را افزایش دهد.ترخیص کالا زمینی:
در گمرکهای زمینی مانند گمرک تهران یا مرزهای زمینی، زمان ترخیص معمولاً متوسط است و به حجم ترافیک و نوع کالا بستگی دارد.
چگونه میتوان زمان ترخیص کالا را کاهش داد؟
برای کاهش مدت زمان ترخیص کالا، رعایت چند نکته کلیدی بسیار مؤثر است:
آمادهسازی کامل اسناد پیش از ورود کالا
انتخاب صحیح تعرفه گمرکی
دریافت مجوزهای قانونی بهصورت پیشدستانه
استفاده از خدمات تخصصی ترخیص کالا
این اقدامات احتمال قرارگیری کالا در مسیر سبز یا زرد را افزایش داده و از تأخیرهای غیرضروری جلوگیری میکند.
مدت زمان ترخیص کالا از گمرک به عوامل متعددی مانند نوع کالا، مسیر گمرکی، روش حمل و گمرک محل ترخیص بستگی دارد. مسیر سبز سریعترین و مسیر قرمز زمانبرترین حالت ترخیص است و حمل هوایی معمولاً سریعتر از حمل دریایی انجام میشود. با برنامهریزی دقیق و استفاده از ترخیصکار حرفهای، میتوان زمان ترخیص کالا را بهطور قابل توجهی کاهش داد و فرآیند واردات یا صادرات را با اطمینان بیشتری مدیریت کرد.
ترخیص کالا بر اساس نوع حمل
یکی از عوامل بسیار مهم در فرآیند ترخیص کالا، روش حملونقل بین المللی است. نوع حمل کالا نهتنها بر هزینه و زمان حمل تأثیر میگذارد، بلکه نقش مستقیمی در تشریفات گمرکی، نوع اسناد، مسیر گمرکی و مدت زمان ترخیص کالا دارد. به همین دلیل، آشنایی با تفاوتهای ترخیص کالا بر اساس نوع حمل (هوایی، دریایی و زمینی) به صاحبان کالا کمک میکند انتخاب آگاهانهتری داشته باشند و فرآیند ترخیص را بهتر مدیریت کنند.
ترخیص کالا هوایی
ترخیص کالا هوایی معمولاً برای کالاهای با ارزش بالا، حساس، فوری یا کمحجم مورد استفاده قرار میگیرد. این نوع ترخیص بیشتر در گمرکهای هوایی مانند فرودگاه امام خمینی انجام میشود و به دلیل سرعت بالای حمل، برای بسیاری از بازرگانان گزینهای مناسب محسوب میشود.
از ویژگیهای مهم ترخیص کالا هوایی میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
سرعت بالای حمل و ترخیص نسبت به سایر روشها
حجم کمتر محمولهها و تشریفات متمرکزتر
حساسیت بیشتر گمرک نسبت به اظهار و اسناد
در ترخیص هوایی، بارنامه هوایی (Air Waybill) یکی از اصلیترین اسناد است و معمولاً ارزیابی کالا با دقت بالاتری انجام میشود. به همین دلیل، احتمال قرارگیری کالا در مسیر زرد یا قرمز در ترخیص هوایی بیشتر است. با این حال، در صورت کامل بودن مدارک و اظهار صحیح، ترخیص کالا هوایی میتواند در زمان کوتاهی انجام شود.
ترخیص کالا دریایی
ترخیص کالا دریایی رایجترین روش حمل در تجارت بینالمللی، بهویژه برای کالاهای حجیم و سنگین است. این نوع ترخیص معمولاً در بنادر مهمی مانند بندرعباس، بندر شهید رجایی و بندر انزلی انجام میشود.
ویژگیهای اصلی ترخیص کالا دریایی عبارتاند از:
هزینه حمل پایینتر نسبت به حمل هوایی
مناسب برای محمولههای بزرگ و کانتینری
تشریفات بندری و انبارداری بیشتر
در ترخیص دریایی، اسنادی مانند بارنامه دریایی (Bill of Lading) و قبض انبار بندری اهمیت ویژهای دارند. به دلیل حجم بالای کالا و ترافیک بنادر، فرآیند ارزیابی و خروج کالا ممکن است زمانبر باشد. همچنین، هزینههایی مانند دموراژ و انبارداری در صورت تأخیر در ترخیص میتواند بهطور قابل توجهی افزایش یابد.
به همین دلیل، برنامهریزی دقیق و اقدام سریع برای ترخیص کالا دریایی، نقش مهمی در کنترل هزینهها دارد.
ترخیص کالا زمینی
ترخیص کالا زمینی بیشتر در تجارت با کشورهای همسایه مانند ترکیه، عراق و کشورهای آسیای میانه انجام میشود. این نوع ترخیص از طریق مرزهای زمینی و گمرکهایی مانند گمرک تهران، گمرک بازرگان و گمرک خرمشهر صورت میگیرد.
از ویژگیهای ترخیص کالا زمینی میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
مناسب برای مسیرهای کوتاه و منطقهای
انعطافپذیری بیشتر در زمان حمل
وابستگی به ترافیک مرزی و شرایط جادهای
در ترخیص زمینی، بارنامه جادهای (CMR) از اسناد اصلی محسوب میشود. زمان ترخیص کالا زمینی معمولاً بین حمل هوایی و دریایی قرار دارد و به عواملی مانند حجم ترافیک مرز، نوع کالا و شرایط گمرک مقصد بستگی دارد.
مقایسه کلی روشهای ترخیص کالا
بهطور خلاصه:
ترخیص کالا هوایی سریعتر اما پرهزینهتر است.
ترخیص کالا دریایی مقرونبهصرفهتر اما زمانبرتر است.
ترخیص کالا زمینی گزینهای میانی با انعطافپذیری بالاتر محسوب میشود.
انتخاب بهترین روش ترخیص کالا باید بر اساس نوع کالا، فوریت تحویل، بودجه و مقصد نهایی انجام شود.
ترخیص کالا بر اساس نوع حمل، تفاوتهای قابل توجهی در اسناد، زمان، هزینه و فرآیندهای گمرکی دارد. شناخت این تفاوتها به صاحبان کالا کمک میکند با انتخاب روش حمل مناسب و استفاده از خدمات تخصصی ترخیص کالا، فرآیند واردات یا صادرات خود را با کمترین ریسک و بیشترین بهرهوری انجام دهند.
ترخیص کالا از گمرکها و کشورهای مختلف
فرآیند ترخیص کالا با وجود داشتن چارچوب کلی یکسان، در عمل بسته به گمرک محل ترخیص و کشور مبدا کالا تفاوتهایی دارد. عواملی مانند حجم ترافیک گمرک، نوع زیرساختها، سطح کنترلها، روش حمل و حتی رویههای اجرایی باعث میشود ترخیص کالا در هر گمرک یا از هر کشور، شرایط خاص خود را داشته باشد.
به همین دلیل، برای جلوگیری از کنیبالیزیشن و دسترسی سریعتر به اطلاعات تخصصی، در این بخش تنها یک معرفی کوتاه از مهمترین گمرکها و کشورهای مبدا ارائه شده و جزئیات کامل در صفحات کلاستر مربوطه بررسی شده است.
ترخیص کالا از گمرکهای ایران
- ترخیص کالا از فرودگاه امام خمینی
این گمرک اصلیترین مرکز ترخیص کالاهای هوایی در کشور است و بیشتر برای کالاهای فوری، باارزش و حساس استفاده میشود. - ترخیص کالا از گمرک بندرعباس
بندرعباس بزرگترین هاب ترخیص کالاهای دریایی در ایران است و بخش عمده واردات کشور از این مسیر انجام میشود. - ترخیص کالا از گمرک شهید رجایی
این گمرک بهعنوان مهمترین بندر کانتینری کشور شناخته میشود و نقش کلیدی در واردات و صادرات دارد. - ترخیص کالا از گمرک باهنر
گمرک باهنر بیشتر برای کالاهای خاص و صادراتی مورد استفاده قرار میگیرد و رویههای متفاوتی نسبت به شهید رجایی دارد. - ترخیص کالا از گمرک خرمشهر
این گمرک به دلیل موقعیت مرزی و نزدیکی به عراق، اهمیت بالایی در تجارت منطقهای دارد. - ترخیص کالا از گمرک تهران
گمرک تهران یکی از مهمترین گمرکهای داخلی است که بخش زیادی از ترخیص زمینی و هوایی در آن انجام میشود. - ترخیص کالا از گمرک پیام
این گمرک در حوزه ترخیص کالاهای هوایی و فناوریمحور نقش ویژهای دارد. - ترخیص کالا از بندر انزلی
بندر انزلی در شمال کشور قرار دارد و برای تجارت با کشورهای حاشیه دریای خزر اهمیت دارد.
ترخیص کالا از کشورهای مختلف
- ترخیص کالا از چین
چین یکی از اصلیترین مبادی واردات به ایران است و ترخیص کالا از این کشور نیازمند دقت ویژه در اسناد و تعرفههاست. - ترخیص کالا از دبی
دبی بهعنوان هاب تجاری منطقه، نقش مهمی در واردات کالا به ایران دارد و رویههای خاص خود را دارد. - ترخیص کالا از ترکیه
ترکیه یکی از مهمترین شرکای تجاری ایران است و ترخیص کالا از این کشور معمولاً بهصورت زمینی انجام میشود.
مزایای استفاده از شرکت ترخیص کالا
ترخیص کالا یکی از پیچیدهترین و حساسترین مراحل در فرآیند واردات و صادرات است و کوچکترین اشتباه در این مسیر میتواند باعث افزایش هزینهها، تأخیر در تحویل کالا یا حتی جریمههای سنگین گمرکی شود. به همین دلیل، بسیاری از بازرگانان حرفهای ترجیح میدهند بهجای انجام مستقیم امور گمرکی، از خدمات یک شرکت ترخیص کالا معتبر استفاده کنند. این تصمیم نهتنها باعث آرامش خاطر میشود، بلکه از نظر اقتصادی و زمانی نیز کاملاً مقرونبهصرفه است.
کاهش هزینهها
برخلاف تصور برخی افراد، استفاده از شرکت ترخیص کالا معمولاً باعث افزایش هزینه نمیشود، بلکه در بسیاری از موارد به کاهش هزینههای نهایی ترخیص منجر میگردد. یک شرکت ترخیص حرفهای با تسلط کامل بر تعرفههای گمرکی، قوانین بهروز و رویههای اجرایی، از بروز هزینههای اضافی جلوگیری میکند.
انتخاب صحیح کد تعرفه (HS Code)، محاسبه دقیق حقوق و عوارض، جلوگیری از انبارداری مازاد و مدیریت بهموقع فرآیند ترخیص، همگی عواملی هستند که بهطور مستقیم بر هزینه ترخیص کالا اثر میگذارند. تجربه و دانش تخصصی یک شرکت ترخیص کالا باعث میشود صاحب کالا فقط هزینههای قانونی و ضروری را پرداخت کند و از هزینههای پنهان در امان بماند.
جلوگیری از جریمههای گمرکی
یکی از بزرگترین ریسکهای ترخیص کالا، جریمههای گمرکی ناشی از اظهار نادرست یا نقص مدارک است. اشتباه در اظهار ارزش کالا، انتخاب نادرست تعرفه یا عدم دریافت مجوزهای قانونی، میتواند منجر به جریمه، توقف کالا یا حتی تشکیل پرونده قاچاق شود.
شرکتهای ترخیص کالا با استفاده از ترخیصکاران رسمی گمرک و آشنایی کامل با قوانین و بخشنامهها، این ریسکها را به حداقل میرسانند. بررسی دقیق اسناد پیش از اظهار، تطبیق اطلاعات با کالا و پیگیری مستمر مراحل، از بروز مشکلات حقوقی و مالی جلوگیری میکند و امنیت فرآیند ترخیص را تضمین مینماید.
تسریع در فرآیند ترخیص کالا
زمان در تجارت یک عامل حیاتی است و هر روز تأخیر در ترخیص کالا میتواند هزینههای قابل توجهی به همراه داشته باشد. شرکت ترخیص کالا با شناخت مسیرهای گمرکی، رویههای اجرایی و ارتباط مؤثر با واحدهای مرتبط، فرآیند ترخیص را در کوتاهترین زمان ممکن انجام میدهد.
پیگیری همزمان چند مرحله، آمادهسازی مدارک پیش از ورود کالا و مدیریت صحیح مسیر گمرکی، از مهمترین عواملی هستند که باعث تسریع ترخیص میشوند. این موضوع بهویژه در گمرکهای پرترافیکی مانند بندرعباس یا فرودگاه امام خمینی اهمیت دوچندان دارد.
چرا سپاهان همراه؟
سپاهان همراه بهعنوان یک شرکت تخصصی ترخیص کالا، با بهرهگیری از تیم مجرب و ترخیصکاران رسمی گمرک، خدمات ترخیص کالا را بهصورت حرفهای و شفاف ارائه میدهد. تجربه ترخیص از گمرکهای مختلف کشور و تسلط بر ترخیص کالا از مبادی بینالمللی، این مجموعه را به یک شریک مطمئن در تجارت شما تبدیل کرده است.
📞 اگر بهدنبال ترخیص سریع، مطمئن و کمهزینه هستید، سپاهان همراه آماده ارائه مشاوره و خدمات تخصصی ترخیص کالا به شماست.
همین حالا با کارشناسان سپاهان همراه تماس بگیرید یا درخواست مشاوره خود را ثبت کنید تا فرآیند ترخیص کالای شما بدون دغدغه انجام شود.