تخلفات گمرکی یکی از معضلات جدی در حوزه تجارت بین‌المللی است که می‌تواند منجر به فرار مالیاتی، قاچاق کالا و آسیب به اقتصاد کشور شود. این تخلفات شامل اظهار نادرست ارزش کالا، کم‌اظهاری یا بیش‌اظهاری، استفاده از اسناد جعلی، ورود یا خروج غیرقانونی کالا و دور زدن مقررات گمرکی می‌شود. پیامدهای این اقدامات نه تنها باعث کاهش درآمدهای دولتی می‌شود، بلکه رقابت سالم در بازار را نیز مختل می‌کند. حال به چند سوال پاسخ دهید:
- از گمرک و وظایف آن چه می دانید؟ مالیات مستقیم و غیر مستقیم چیست؟
- دولت برای رسیدگی به تخلفات گمرکی از چه روش هایی استفاده می کند؟ حکم تخلفات گمرکی و قاچاق چیست؟
- مغایرت گمرکی چیست؟ مهم‌ترین مغایرت‌ها کدامند؟ برای حل آن چه باید کرد؟
همانطور که می دانید، سازمان گمرک یک سازمان دولتی است و زیر نظر وزارت اقتصاد و دارایی عمل می کند. در هر کشور، قوانینی برای ورود و خروج کالاها وجود دارد، که به آن قوانین گمرکی می گویند و تخطی از این قوانین عموما قاچاق نامیده می شود.
منظور تخلفات گمرکی چیست؟
تخلف گمرکی به هرگونه اقدام غیرقانونی یا خلاف مقررات گمرکی گفته می‌شود که در فرآیند واردات، صادرات یا ترخیص کالا رخ می‌دهد. این تخلفات می‌تواند شامل اعلام نادرست ارزش کالا، تغییر ماهیت یا مبدا آن، کم‌اظهاری یا بیش‌اظهاری، ارائه اسناد جعلی، دور زدن تعرفه‌های گمرکی و یا استفاده از روش‌های غیرقانونی برای ورود یا خروج کالا باشد. هدف از این اقدامات معمولاً فرار از پرداخت حقوق و عوارض گمرکی، قاچاق یا تسهیل ورود کالاهای غیرمجاز به کشور است.
انواع تخلفات گمرکی
تخلفات بسته به نوع و شدت آن‌ها، می‌توانند منجر به جریمه‌های مالی، ضبط کالا و حتی پیگرد قانونی شوند. در ادامه، مهم‌ترین انواع تخلفات گمرکی را توضیح می‌دهیم:
کم‌اظهاری و بیش‌اظهاری کالا
کم‌اظهاری به حالتی گفته می‌شود که واردکننده یا صادرکننده ارزش، تعداد، وزن یا ماهیت کالا را کمتر از مقدار واقعی اعلام می‌کند تا حقوق و عوارض گمرکی کمتری بپردازد. بیش‌اظهاری نیز برعکس کم‌اظهاری است و در آن کالا با ارزش یا تعداد بیشتر از مقدار واقعی اعلام می‌شود که معمولاً با هدف سوءاستفاده از مشوق‌های صادراتی یا پولشویی انجام می‌شود.
اظهار نادرست ماهیت یا تعرفه کالا
برخی واردکنندگان برای کاهش هزینه‌های گمرکی، ماهیت واقعی کالا را تغییر می‌دهند و آن را در قالب کالایی دیگر که دارای تعرفه گمرکی پایین‌تری است اظهار می‌کنند. به عنوان مثال، ممکن است کالایی که تعرفه بالایی دارد، تحت عنوان یک کالای کم‌ارزش‌تر ثبت شود تا از پرداخت تعرفه بالاتر فرار شود.
جعل اسناد و مدارک گمرکی
این نوع تخلف شامل ارائه اسناد جعلی یا تغییر اسناد اصلی مانند فاکتور خرید، بارنامه و گواهی مبدأ است تا اطلاعات واقعی کالا پنهان شود. هدف از این اقدام معمولاً کاهش هزینه‌های گمرکی، فریب مقامات گمرکی یا ورود کالاهای ممنوعه است.
قاچاق گمرکی
واردات یا صادرات کالا بدون انجام تشریفات قانونی و بدون پرداخت عوارض گمرکی یکی از جدی‌ترین تخلفات گمرکی محسوب می‌شود. این اقدام ممکن است شامل قاچاق سازمان‌یافته (از طریق اسناد جعلی و روش‌های پیچیده) یا قاچاق سنتی (انتقال فیزیکی کالا بدون ثبت در سامانه‌های رسمی) باشد.
استفاده غیرمجاز از معافیت‌های گمرکی
برخی از کالاها به دلیل ماهیت خاصشان از پرداخت حقوق و عوارض گمرکی معاف هستند، اما برخی افراد با ارائه اطلاعات نادرست، کالاهای مشمول عوارض را تحت عنوان کالاهای معاف ثبت می‌کنند. این تخلف معمولاً در مورد کالاهای مربوط به مناطق آزاد، کمک‌های بشردوستانه و تجهیزات پزشکی یا علمی رخ می‌دهد.
انتقال غیرقانونی کالا از مناطق ویژه اقتصادی و مناطق آزاد
کالاهایی که وارد مناطق آزاد یا ویژه اقتصادی می‌شوند، معمولاً مشمول معافیت‌های گمرکی هستند. اما برخی افراد این کالاها را به‌صورت غیرقانونی وارد سرزمین اصلی می‌کنند تا از پرداخت عوارض فرار کنند. این تخلف می‌تواند به صورت ترانزیت غیرقانونی یا فروش داخلی بدون پرداخت تعرفه‌های گمرکی باشد.
دستکاری در وزن یا مقدار کالا
در برخی موارد، واردکنندگان برای کاهش هزینه‌های گمرکی وزن یا تعداد واقعی کالا را کمتر از مقدار واقعی اعلام می‌کنند. این اقدام معمولاً از طریق بارگیری ناقص، حذف برخی اقلام از لیست اسناد گمرکی یا تغییر بسته‌بندی انجام می‌شود.
خروج غیرمجاز کالاهای مشمول محدودیت‌های صادراتی
برخی کالاها مانند مواد خام، داروها، آثار فرهنگی و برخی تجهیزات استراتژیک، برای خروج از کشور نیاز به مجوزهای خاص دارند. اما برخی صادرکنندگان این کالاها را بدون دریافت مجوز قانونی از کشور خارج می‌کنند. این اقدام می‌تواند تأثیرات منفی اقتصادی و امنیتی داشته باشد.
استفاده از کارت‌های بازرگانی اجاره‌ای
برخی افراد به جای استفاده از کارت بازرگانی معتبر خود، از کارت‌های افراد دیگر (معمولاً شرکت‌های صوری یا افراد بی‌بضاعت) برای انجام واردات یا صادرات استفاده می‌کنند. این کار معمولاً برای فرار مالیاتی، عدم پرداخت بدهی‌های گمرکی و پنهان کردن هویت واقعی واردکننده یا صادرکننده انجام می‌شود.
سازمان گمرک و تخلفات گمرکی
وظیفه سازمان گمرک ،اجرای قوانین گمرک در تجارت با کشورها و عملیات صادرات و واردات است. چنانچه فرد یا شرکتی از این قوانین سرپیجی کند، مشمول جریمه های سنگین و احکام دادگاهی خواهد شد. برای تکمیل و بهبود مقاله شما، اینجا چند تیتر پیشنهادی همراه با توضیحات برای هر یک آورده شده است که می‌تواند به پوشش کامل‌تر موضوع کمک کند:
وظایف سازمان گمرک
سازمان گمرک یکی از نهادهای کلیدی در هر کشور است که مسئولیت نظارت، کنترل و اجرای قوانین مرتبط با ورود و خروج کالاها را بر عهده دارد. این سازمان نه‌تنها نقش مهمی در تسهیل تجارت بین‌المللی دارد، بلکه به تنظیم و اجرای سیاست‌های اقتصادی و امنیتی کشور نیز کمک می‌کند. در ادامه به مهم‌ترین وظایف سازمان گمرک می‌پردازیم:
۱. کنترل ورود و خروج کالا
گمرک موظف است ورود و خروج کالاها را تحت نظارت قرار دهد تا از ورود کالاهای غیرمجاز و خروج کالاهای ممنوعه جلوگیری شود. این کنترل شامل بررسی اسناد، بازبینی فیزیکی و استفاده از فناوری‌های پیشرفته برای اسکن محموله‌ها است.
۲. اخذ حقوق و عوارض گمرکی
یکی از مهم‌ترین منابع درآمدی دولت‌ها، دریافت حقوق و عوارض گمرکی از کالاهای وارداتی است. گمرک بر اساس نوع کالا، ارزش آن و تعرفه‌های تعیین‌شده، میزان مالیات و عوارض را محاسبه و دریافت می‌کند.
۳. اجرای قوانین تجارت بین‌المللی
سازمان گمرک نقش مهمی در اجرای قوانین و مقررات بین‌المللی مرتبط با تجارت دارد. این قوانین شامل تعرفه‌های تجاری، توافق‌نامه‌های گمرکی بین کشورها و رعایت استانداردهای کیفی برای کالاهای وارداتی و صادراتی است.
۴. مبارزه با قاچاق و تخلفات تجاری
یکی از وظایف مهم گمرک، مبارزه با قاچاق کالا و جرایم اقتصادی است. از طریق کنترل دقیق محموله‌ها، بررسی اسناد و همکاری با سایر نهادهای امنیتی، از ورود کالاهای قاچاق، کالاهای تقلبی، مواد مخدر و سایر کالاهای غیرمجاز جلوگیری می‌شود.
۵. تسهیل ترخیص کالا
گمرک با بهینه‌سازی فرآیندهای اداری و اجرایی، به کاهش زمان ترخیص کالاها کمک می‌کند. استفاده از سامانه‌های الکترونیکی برای ثبت و پردازش اطلاعات، باعث تسریع در انجام مراحل ترخیص و کاهش هزینه‌های واردکنندگان می‌شود.
پیشنهاد خواندنی: مراحل ترخیص کالا از گمرک
۶. نظارت بر رعایت استانداردها و ضوابط بهداشتی
برخی کالاهای وارداتی، به‌ویژه مواد غذایی، داروها و تجهیزات پزشکی، باید استانداردهای خاصی را رعایت کنند. گمرک با همکاری سازمان‌های مربوطه، از ورود کالاهای نامرغوب یا غیربهداشتی جلوگیری می‌کند.
۷. همکاری با سازمان‌های بین‌المللی
سازمان گمرک برای اجرای بهتر وظایف خود، با نهادهای بین‌المللی مانند سازمان جهانی گمرک (WCO)، سازمان تجارت جهانی (WTO) و سایر نهادهای مرتبط همکاری دارد.
روش‌های دولت برای رسیدگی به تخلفات گمرکی
دولت برای رسیدگی به تخلفات گمرکی از روش‌هایی مانند بازبینی دقیق مدارک، بررسی بارنامه‌ها، استفاده از سامانه‌های الکترونیکی، انجام بازرسی‌های فیزیکی کالاها، و حتی استفاده از فناوری‌های نوین (مثل ایکس‌ری و دستگاه‌های دیگر) بهره می‌برد. تخلفات نیز به‌طور دقیق توسط کارشناسان گمرک و مراجع قضائی مورد بررسی قرار می‌گیرد.
حکم تخلفات گمرکی و قاچاق
تخلفات گمرکی شامل واردات غیرقانونی، عدم تطابق کالا با اظهارنامه‌ها و قاچاق کالاها می‌شود. احکام تخلفات گمرکی شامل جریمه‌های مالی سنگین، ضبط کالا، و در موارد خاص حبس یا زندان است. قاچاق کالا نیز بسته به میزان و نوع کالا می‌تواند مجازات‌های سنگین‌تری را به همراه داشته باشد.
مغایرت‌های گمرکی و حل آن‌ها
مغایرت‌های گمرکی زمانی به وجود می‌آید که کالاها با اطلاعات ثبت‌شده در اسناد گمرکی مانند اظهارنامه‌ها تطابق نداشته باشند. این مغایرت‌ها ممکن است شامل تفاوت در وزن، تعداد، نوع کالا، یا بسته‌بندی باشند. برای حل این مغایرت‌ها، باید اسناد مربوطه اصلاح شده و کالا مجدداً تحت بررسی قرار گیرد تا از تطابق با قوانین گمرکی اطمینان حاصل شود.
مناطق آزاد گمرکی بدون قوانین گمرک
مقررات گمرکی به آیین نامه ها، دستورالعمل ها، عمل به اظهار نامه هایی اطلاق می شود که در مناطق گمرکی اعتبار دارند و سازمان گمرک ،دستور رسیدگی به آن ها را در وظایف خود دارد. از آنجا که شرح وظایف سازمان گمرک و تخلفاتی که ممکن است به این سازمان مربوط شوند، مثنوی هفتاد من کاغذ است، به ذکر چند مورد از تخلفات گمرکی اکتفا می کنیم:
کالاهایی که وارد کشور می شوند، به 3 دسته تقسیم می شوند؛
- کالاهای مجاز
- کالاهای مجاز مشروط
- کالاهای ممنوعه
دسته کالاهای مجاز، نیاز به هیچ تشریفات قانونی ندارند و صاحب کالا بدون پرداخت هیچ هزینه ای به گمرک ،می تواند آن را از مرز وارد کشور کرده و بفروشد. اما کالاهای مجاز مشروط، همان اجناسی هستند که گمرک روی آن ها کار می کند و تشریفات قانونی تجارت کالا را روی آن ها اعمال می کند. دسته دیگری که کالاهای ممنوعه نام گرفته، به اجناسی می گویند که تحت هیچ شرایطی امکان ورود به کشور را ندارند. ورود این کالاها به کشور قاچاق ممنوعه و جرم تلقی می شود.
نحوه رسیدگی گمرک به تخلفات گمرکی
سازمان گمرک ،برای حل اختلافات مربوط به کالاها، ارزش گذاری آن ها و جریمه ناشی از تخلفات (جز تخلفات قاچاق) کمیسیونی تشکیل داده است. این کمیسیون ،که کمیسیون رسیدگی به اختلافات گمرکی نام دارد، توسط افرادی اداره می شود. این افراد شامل کارمندانی از وزارت های مختلف کشور است که در کار خود خبره هستند و قوانین مربوط به گمرک را به خوبی می دانند. اعضای کمیسیون حل اختلافات گمرکی، از وزارت های ذیل کارمندانی استخدام کرده است که حداقل سابقه کار آن ها در شغل قبلی شان 15 سال است.
- وزارت صنعت- معدن- تجارت
- وزارت امور اقتصاد و دارایی
- اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران
- اتاق تعاون
برای حل تخلفات گمرکی شما همچنین می توانید با کارشناسان شرکت سپاهان همراه تماس بگیرید.
شورای حل اختلافات گمرکی
رای صادر شده از طرف این کمیسیون لازم الاجرا است و طرفین اختلاف ،مجبور به پذیرش آن هستند. مگر اینکه اختلاف رای کمیسیون حل اختلاف و گمرک بیشتر از 5 میلیون تومان باشد. در این صورت، باید در درخواست حل اختلاف تجدید نظر اعمال گردد. البته اختلافات بین افراد حقیقی و حقوقی با گمرک ،در ابتدا با واحد های ستادی گمرک مطرح می شود.
اگر آن ها نتوانستند مشکل و اختلاف موجود را حل کنند، کمیسیون حل اختلاف گمرک وارد کار می شود. برای اینکه اختلافات در کمیسیون حل اختلافات گمرک ثبت شود، صاحب کالا باید مبلغ نیم درصد از مبلغ مورد اختلاف خود با گمرک را پرداخت کند. در غیر این صورت، مبلغ مورد تایید گمرک لازم الاجرا است. با وجود ستادها و سازمان های زیادی که هم اکنون زیر نظر سازمان گمرک ایران کار می کنند، متاسفانه اختلافات صاحبان کالا و سازمان گمرک تمام شدنی نیست اما به نظر می رسد با تاسیس کمیسیون حل اختلافات ،این مشکل کمی تعدیل شده است.
جمع بندی
سازمان گمرک وظیفه نظارت و اجرای قوانین گمرکی را در زمینه واردات و صادرات کالاها بر عهده دارد. این سازمان با نظارت دقیق بر فرآیندهای تجاری و مالیاتی، از تخلفات گمرکی و قاچاق جلوگیری می‌کند. تخلفات گمرکی ممکن است شامل مغایرت‌های اظهار شده کالاها، عدم پرداخت عوارض و مالیات‌ها و ورود کالاهای ممنوعه باشد که با جریمه‌ها و اقدامات قانونی مواجه می‌شود. مالیات‌های مشستقیم و غیرمستقیم از جمله عوارض گمرکی و مالیات بر واردات، نقش مهمی در درآمد گمرک و تأثیرگذاری بر هزینه‌های تجاری ایفا می‌کنند.
