اعتبارسنجی بازرگانان کالا در کشور، از سال گذشته توسط سامانه رتبه‌بندی اعتباری صورت می‌گیرد. کاربران اصلی سامانه را بازرگانان تجارت خارجی کشور، زیرمجموعه های مرتبط وزارت صمت و ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز تشکیل می‌دهند. همچنان با شرکت سپاهان همراه ارائه دهنده خدمات ترخیص کالا ، واردات کالا از چین ، واردات کالا از دبی و حمل هوایی و حمل دریایی کالا همراه شوید.
موضوع اعتبار سنجی واردکنندگان و صادر کنندگان کالا، از سال گذشته رویه تازه‌ای پیدا کرده است. وزارت صمت برای کاهش تخلفات در این حوزه که برهم وردن بازار ارز آن را تشدید کرده است، راهکار تازه‌ای ایجاد کرد. فعالیت‌های تجاری بازرگانان در داخل کشور براساس وظایف وزارت صمت ساماندهی شده و با تصویب قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز و مصوبات بعدی، اقدامات زیادی درباره این موضوع انجام شد. از اسفندماه سال 96 ، نخستین مراحل اجرای سامانه رتبه بندی اعتباری بازرگانان عملیاتی شد. برای این منظور سه گروه شاخص شامل شاخص‌های مربوط به مسئولیت‌پذیری بازرگانان، توانمندی‌های مالی و کسب‌وکار بازرگانان در نظر گرفته شد.
سال گذشته هیئت وزیران مصوبه‌ای را با موضوع اصلاح آیین‌نامه اجرایی قانون مقررات صادرات و واردات، تعیین سقف ارزشی واردت و تعداد رشته فعالیت و همچنین نوع آن در مورد کالاهای اساسی، براساس رتبه‌بندی اعتباری «سامانه یکپارچه اعتبارسنجی و رتبه‌بندی اعتباری» تصویب کرد.
این مصوبه، سقف واردات سال‌های اول و دوم را به ترتیب 500 هزار و 2 میلیون دلار تعیین کرده بود، اما برخی بنگاه‌های اقتصادی که به نام خود کارت بازرگانی نداشتند و دیرتر از مصوبه یاد شده این کارت را دریافت کردند، برای تأمین مواد اولیه و ملزومات خود، با مشکلات زیادی روبرو شدند. به همین دلیل مصوبه جدیدی برای جل این مشکل تصویب شد؛ براساس مصوبه جدید که اصلاحیه مصوبه پیشین بود، سقف ارزشی واردات براساس رتبه‌بندی اعتباری «سامانه یکپارچه اعتبارسنجی و رتبه‌بندی اعتباری» تعیین شد. در این مصوبه فقط در صورت عدم امکان رتبه‌بندی، سقف حداقلی 500 هزار دلار در نظر گرفته شد. همچنین تعداد رشته فعالیت کارت بازرگانی که براساس توافق قبلی وزارت صمت و اتاق بازرگانی برای همه بازرگانان، سه رشته فعالیت تعیین و در مصوبه تیرماه بند مربوط به فهرست آن یعنی تبصره 3 بند 2 ماده 10 آیین‌نامه حذف شده بود، براساس رتبه‌بندی اعتباری سامانه مذکور تعیین خواهد شد.
همچنین سقف ارزشی واردات در زمان ثبت سفارش اعمال خواهد شد و در صورت ارائه گواهی مبنی بر نداشتن بدهی گمرکی، سقف تعیین شده به میزان مبلغ وارداتی که بدهی گمرکی آن تسویه شده است، مجددا قابل استفاده خواهد بود. این اصلاحات در حالی است که در مصوبه تیرماه، سقف ارزش واردات به صورت ثابت و بدون امکان افزایش در نظر گرفته شده بود که همان طور که توضیح داده شد، بنگاه‌های بسیاری به ویژه واحدهای جدیدالتأسیس و نوپا را با مشکلات جدی مواجه کرد.
در مورد کالاهای اساسی نیز با توجه به تصمیم دولت برای ادامه تخصیص ارز 4200 تومانی که کمتر از نصف قیمت واقعی آن است، در مصوبه جدید پیش‌بینی لازم صورت گرفته تا از تخصیص ارز به بازرگانان فاقد اعتبار جلوگیری شود.
نبود چنین سازوکاری در سال جاری، موجب ایجاد رانت و سوء استفاده گسترده عده‌ای افراد سودجو شد که به بهانه واردات، اقدام به دریافت ارز کرده و با فروش آن در بازار آزاد، سودهای بادآورده کلان به جیب زدند و اخیراً پرونده تعدادی از آنها با عنوان اخلال در نظام اقتصادی در حال رسیدگی در دادگاه‌های ویژه است.
بنابراین از این پس بازرگانان برای ثبت سفارش کالاهای اساسی مشمول ارز دولتی، باید یک حداقل مشخصی از نمره رتبه‌بندی اعتباری را کسب کرده باشند و در غیر اینصورت مشمول دریافت ارز دولتی نخواهد شد.
یکی از علل طولانی بودن فرایندهای تجاری اعمال ضوابط سخت گیرانه برهمه بازرگانان با هدف کاهش مفاسد است. اعتبار سنجی واردکنندگان و صادر کنندگان کالا و رتبه بندی اعتباری راهکاری پیشرفته برای ایجاد سهولت برای بازرگان با سابقه مثبت است. این موضوع باعث ایجاد انگیزش برای اصلاح رفتار تجاری و ایجاد سابقه واعتبار مثبت می شود.
مطابق با ماده ۳ مقرارت قانون صادرات و واردات، اتاق بازرگانی مسئول صدور کارت‌های بازرگانی است و در نهایت نیز، بررسی و تایید آنها، توسط وزارت صمت صورت می‌گیرد. این وزاتخانه برای هرچه بهتر انجام شدن روند بررسی کارت‌های بازرگانی، سامانه یکپارچه اعتبارسنجی و رتبه‌بندی اعتباری را راه‌اندازی کرد تا با جمع‌آوری و ثبت سیستمی اطلاعات بازرگانان از جمله سوابق تجاری، پرداخت تعهدات ارزی و موارد دیگر، کارت‌های بازرگانی صادره شده از سوی اتاق‌های بازرگانی را تایید یا رد کند.
صدور و تمدید کارت بازرگانی همچنان از طریق سامانه کارت بازرگانی هوشمند به نشانی http://cscs.chambertrust.ir و توسط شعب اتاق‌های بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران و تعاون مرکزی جمهوری اسلامی ایران در سراسر کشور انجام می‌شود.
سامانه به سفارش مرکز توسعه تجارت الکترونیکی وزارت صمت ایجاد شده و یکی از زیرمجموعه‌های سامانه جامع تجارت کشور محسوب می شود. هدف اصلی از توسعه آن، رتبه‌بندی اعتباری بازرگانان کشور است.
این رتبه در ساماندهی تخصیص ارز، واردات گروه های کالایی به کشور، محاسبه سقف واردات و سایر موارد کاربرد دارد. علاوه برآن، اعتبارسنجی کارت های بازرگانی صادر شده در کشور و تکمیل چرخه تایید کارت در این سامانه انجام می شود.
کاربران اصلی سامانه را بازرگانان تجارت خارجی کشور، زیرمجموعه های مرتبط وزارت صمت و ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز تشکیل می‌دهند.
