پرش به محتوا 
اگر تا به حال در حوزه صادرات و واردات فعالیتی داشته‌اید، احتمالاً هنگام دریافت پیش‌فاکتور حمل‌ونقل با عبارتی به‌نام «وزن حجمی» مواجه شده‌اید. برای مثال شاید این سؤال برایتان پیش آمده باشد که چرا وزن کالای شما ۱۵ کیلوگرم است، اما هزینه حمل بر اساس ۲۵ کیلوگرم محاسبه می‌شود! اینجاست که مفهوم «وزن حجمی» اهمیت پیدا می‌کند؛ معیاری کمتر شناخته‌شده اما بسیار تأثیرگذار در تعیین هزینه نهایی ارسال بار. وقتی کالاهایی سبک اما حجیم ارسال می‌شوند، شرکت‌های حمل‌ونقل ممکن است به‌جای وزن واقعی، وزن حجمی را ملاک محاسبه هزینه قرار دهند.
وزن حجمی معیاری است برای سنجش فضا (حجم) که کالا اشغال می‌کند، نه فقط وزن فیزیکی آن. شرکت‌های حمل‌ونقل، به‌خصوص در حمل هوایی یا پست اکسپرس بین المللی، فضای محدودی دارند و اگر کالایی فضای زیادی اشغال کند، حتی اگر سبک باشد، باید هزینه بیشتری در نظر بگیرند. و اگر با محاسبه درست آن آشنا نباشید، ممکن است بخش قابل‌توجهی از سود واردات خود را فقط به‌خاطر اشتباه در برآورد وزن از دست بدهید.
در ادامه می‌خواهیم ببینیم وزن حجمی دقیقاً چیست، در حمل هوایی و دریایی چگونه محاسبه می‌شود و اینکه چگونه این مفهوم هزینه‌های نهایی واردات شما را متاثر می‌کند.
چرا محاسبه وزن حجمی اهمیت دارد؟
در تجارت، حتی چند کیلوگرم اختلاف در محاسبه وزن می‌تواند به تفاوت قابل‌توجهی در هزینه حمل منجر شود. دانستن نحوه محاسبه‌ی درست وزن حجمی باعث می‌شود:
- هزینه حمل خود را دقیق‌تر پیش‌بینی کنید،
- از بروز اختلاف با شرکت حمل‌ونقل جلوگیری کنید،
- بسته‌بندی کالا را بهینه‌تر انجام دهید،
- و در نهایت، سود واقعی خود را افزایش دهید.
اگر به‌عنوان واردکننده و تاجر فعالیت دارید، آشنایی با این مفهوم به شما کمک می‌کند تصمیمات آگاهانه‌تری در انتخاب روش حمل، نوع بسته‌بندی و حتی انتخاب شرکت حمل‌ونقل بگیرید.
وزن حجمی چیست؟
وزن حجمی (Volumetric Weight یا Dimensional Weight) یکی از مفاهیم کلیدی در حمل‌ونقل بین‌المللی است که هزینه‌ی حمل را بر اساس فضایی که کالا اشغال می‌کند محاسبه می‌کند، نه صرفاً وزن واقعی آن.
به‌عبارت دیگر، وقتی کالایی سبک اما بزرگ باشد، مثل بالش، یا قطعات پلاستیکی، فضای قابل‌توجهی از کانتینر یا هواپیما را پر می‌کند. در چنین شرایطی، اگر هزینه حمل فقط بر اساس وزن واقعی محاسبه شود، شرکت‌های حمل‌ونقل متضرر
می‌شوند. به همین دلیل، «وزن حجمی» به‌عنوان یک معیار جایگزین معرفی شده تا تعادل بین وزن و حجم کالا حفظ شود.
در حمل‌ونقل بین‌المللی، به‌ویژه در حمل هوایی بار، وزن حجمی اهمیت زیادی دارد؛ زیرا فضا محدود است و باید به‌صورت بهینه استفاده شود. در مقابل، در حمل دریایی و زمینی این مفهوم همچنان کاربرد دارد، اما ضریب تأثیر آن کمتر است.
فرمول محاسبه وزن حجمی در حمل بار هوایی
در حمل‌ونقل هوایی، شرکت‌های حمل معمولاً از فرمول زیر برای محاسبه وزن حجمی استفاده می‌کنند:
طول (سانتی‌متر) × عرض (سانتی‌متر) × ارتفاع (سانتی‌متر) ÷ 5000 = وزن حجمی (کیلوگرم)
به‌عنوان مثال، اگر بسته‌ای با ابعاد ۸۰×۵۰×۴۰ سانتی‌متر داشته باشید:
۸۰ × ۵۰ × ۴۰ ÷ ۶۰۰۰ = ۲۶.۶۶ کیلوگرم
در این حالت، اگر وزن واقعی بسته ۱۵ کیلوگرم باشد، هزینه حمل بر اساس ۲۶.۶۶ کیلوگرم محاسبه می‌شود، زیرا وزن حجمی Volumetric Weight بیشتر است.
محاسبه وزن حجمی در حمل و نقل دریایی
در حمل‌ونقل دریایی، معیار اصلی برای محاسبه هزینه حمل، حجم کل بار یا CBM (متر مکعب) است.
فرمول محاسبه آن ساده است:
CBM = (طول × عرض × ارتفاع) به متر
به‌عنوان نمونه، اگر یک جعبه با ابعاد ۱×۱×۱ متر داشته باشید، حجم آن برابر با ۱ CBM خواهد بود.
در حمل دریایی، معمولاً ۱ CBM معادل ۱۰۰۰ کیلوگرم در نظر گرفته می‌شود. بنابراین هر کدام از این دو (وزن یا حجم) که بیشتر باشد، مبنای محاسبه هزینه حمل قرار می‌گیرد.
تاثیر وزن حجمی در انتخاب روش حمل
دانستن وزن حجمی کالای خود و مقایسه آن با وزن واقعی، به شما کمک می‌کند روش حمل بهینه، سریع و مقرون‌به‌صرفه را انتخاب کنید و از پرداخت هزینه اضافی جلوگیری کنید. حتی اگر کالای شما سبک باشد، حجم آن ممکن است به اندازه‌ای باشد که حمل هوایی را پرهزینه کند یا فضای کانتینر دریایی را زیادی اشغال کند.
به‌طور کلی، حمل هوایی برای کالاهای سبک و کوچک با حجم متوسط مناسب است. اما وقتی حجم کالا زیاد باشد و وزن واقعی کم باشد، هزینه حمل هوایی به‌شدت افزایش می‌یابد؛ چون شرکت‌های هواپیمایی هزینه را بر اساس وزن حجمی محاسبه می‌کنند. در این شرایط، حمل دریایی معمولاً گزینه اقتصادی‌تر است، چرا که کانتینرهای کشتی فضای بیشتری دارند و هزینه بر اساس CBM یا ترکیب CBM و وزن واقعی محاسبه می‌شود.
همچنین، در حمل‌های LCL (Less than Container Load)، یعنی وقتی چند محموله با هم در یک کانتینر قرار می‌گیرند، وزن حجمی نقش کلیدی در تقسیم هزینه بین واردکنندگان مختلف دارد. در مقابل، حمل FCL (Full Container Load) بیشتر برای کالاهای حجیم و سنگین به صرفه است و تاثیر وزن حجمی کمتر احساس می‌شود.
تمام این‌ها از دلایلی هستند که هر واردکننده حرفه‌ای پیش از انتخاب روش حمل، ابتدا وزن واقعی و حجمی کالا را دقیق محاسبه می‌کند.
نکات مهم در محاسبه وزن حجمی
برای جلوگیری از خطا در محاسبات و هزینه‌های پیش‌بینی‌نشده، به نکات زیر توجه کنید:
- ابعاد را دقیق اندازه بگیرید. همیشه طول، عرض و ارتفاع بسته را با دقت و بر حسب سانتی‌متر (در حمل هوایی) یا متر (در حمل دریایی) اندازه‌گیری کنید.
- بسته‌بندی نهایی را در نظر بگیرید. وزن حجمی باید شامل کل بسته‌بندی باشد، از جمله جعبه، پالت، بابل‌رپ یا کارتن محافظ.
- در محموله‌های چندبسته‌ای، وزن هر بسته را جدا محاسبه کنید. سپس تمام وزن‌های حجمی را با هم جمع بزنید تا وزن کل مشخص شود.
- در نهایت، همیشه عدد بزرگ‌تر را مبنا قرار دهید. شرکت‌های حمل‌ونقل معمولاً بین وزن واقعی و حجمی، هر کدام که بیشتر باشد را مبنای محاسبه قرار می‌دهند.
اثر وزن حجمی بر هزینه نهایی واردات و صادرات کالا
در واردات کالا و صادرات، هر تصمیم کوچک می‌تواند روی سود نهایی اثر بگذارد. وزن حجمی از جمله عواملی است که اگر به‌درستی محاسبه نشود، ممکن است باعث افزایش هزینه‌های غیرمنتظره شود. به‌عنوان مثال، بسته‌بندی غیراصولی می‌تواند وزن حجمی را بالا ببرد و هزینه حمل را چند برابر کند. بنابراین بهتر است پیش از ارسال کالا، درباره‌ی نحوه محاسبه وزن بار خود بر اساس وزن حجمی اطمینان حاصل کنید.
در نهایت، وقتی پای سود و هزینه نهایی واردات و صادرات به میان می‌آید ، همکاری با یک شرکت‌های معتبر و مطمئن می‌تواند فرآیندهای شما را ساده و کم‌هزینه کند. تیم بازرگانی سپاهان همراه با ارائه مشاوره‌های تخصصی، محاسبه وزن حجمی، و پیشنهاد بهترین روش حمل، به شما کمک می‌کند کالاهای خود را با کمترین هزینه و سریع‌ترین زمان ممکن به بازار مقصد برسانید.
سوالات متداول
شرکت‌های حمل معمولاً عدد بزرگ‌تر بین وزن واقعی و حجمی را مبنا قرار می‌دهند. اگر کالای شما سبک اما حجیم باشد، هزینه بر اساس وزن حجمی و اگر سنگین و کم حجم باشد، بر اساس وزن واقعی محاسبه می‌شود.
وزن واقعی وزن فیزیکی کالا است، اما وزن حجمی معیاری است برای سنجش فضایی که کالا اشغال می‌کند، نه فقط وزن آن.
بله، وزن حجمی شامل تمام فضای اشغال‌شده توسط بسته‌بندی مانند کارتن، پالت و محافظ‌ها می‌شود.
