در بهمن‌ماه سال 1400، دست‌اندرکاران تجارت عنوان کردند که بانک مرکزی با استفاده از سامانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های بلاکچین برای جایگزینی السی موافقت کرده است، اما موافقت نهادهایی که در حوزه مالی هستند مانند گمرک، سازمان امور مالیاتی و سازمان حسابرسی به طور دقیق مشخص نشده است. علت به تعویق افتادن تدوین و ابلاغ دستورالعمل به‌کارگیری رمزارز در تجارت خارجی مشخص نیست؛ سیاستی که قرار بود در راستای مدیریت تجارت بین المللی با کریپتو و دور زدن تحریمها به‌کار گرفته شود، اما به خواب زمستانی رفته است.
منظور از تجارت بین المللی با کریپتو چیست؟
تجارت بینالمللی با کریپتو به استفاده از ارزهای دیجیتال مانند بیت‌کوین، اتریوم، تتر و سایر رمزارزها برای انجام معاملات بینالمللی گفته می‌شود. در این نوع تجارت، به جای استفاده از سیستم‌های بانکی سنتی و ارزهای فیات، پرداخت‌ها و دریافت‌ها از طریق بلاکچین و کیف پول‌های دیجیتال انجام می‌شود.
ویژگی‌های تجارت بینالمللی با کریپتو
- تراکنش‌های بدون مرز: رمزارزها نیازی به واسطه‌های مالی مانند بانک‌ها ندارند، بنابراین انتقال پول بین کشورهای مختلف بدون نیاز به تبدیل ارز و مشکلات مرتبط انجام می‌شود.
- کاهش هزینه‌های تراکنش: در مقایسه با حواله‌های بانکی و سیستم‌های پرداخت سنتی، هزینه انتقال رمزارزها معمولاً کمتر است.
- سرعت بالا در پرداخت‌ها: انتقال وجه از طریق بانک‌ها ممکن است چند روز طول بکشد، اما تراکنش‌های کریپتو معمولاً در چند دقیقه تأیید و نهایی می‌شوند.
- کاهش ریسک نوسانات ارزی: استفاده از استیبل‌کوین‌هایی مانند تتر (USDT) باعث می‌شود که معامله‌گران از نوسانات ارزی در امان بمانند.
- دسترسی جهانی: کسب‌وکارها و افراد در کشورهایی که دسترسی محدودی به بانکداری بینالمللی دارند، می‌توانند از رمزارزها برای تجارت جهانی استفاده کنند.
- قراردادهای هوشمند: بر بستر بلاکچین‌هایی مانند اتریوم می‌توان قراردادهای هوشمند ایجاد کرد که تراکنش‌های تجاری را به‌صورت خودکار و بدون نیاز به واسطه مدیریت می‌کنند.
چالش‌های تجارت بینالمللی با کریپتو
- عدم قطعیت‌های قانونی: بسیاری از کشورها قوانین مشخصی برای رمزارزها ندارند یا محدودیت‌هایی برای استفاده از آن‌ها در نظر گرفته‌اند.
- نوسانات قیمت: قیمت رمزارزها به‌شدت متغیر است، که می‌تواند برای معامله‌گران ریسک ایجاد کند.
- پذیرش محدود: همه کسب‌وکارها و تأمین‌کنندگان هنوز رمزارزها را به‌عنوان روش پرداخت قبول نمی‌کنند.
- ریسک‌های امنیتی: حملات سایبری، هک و کلاهبرداری می‌توانند خطراتی برای معاملات کریپتویی ایجاد کنند.
با وجود این چالش‌ها، بسیاری از شرکت‌ها در حال پذیرش رمزارزها در استراتژی‌های تجاری خود هستند و از فناوری بلاکچین برای افزایش شفافیت، کارایی و امنیت در معاملات بینالمللی بهره می‌برند.
چرا فعالان اقتصادی محتاطانه عمل می‌کنند؟
در تاریخ 20 بهمن ماه سال 1400، رئیس سازمان توسعه تجارت، علیرضا پیمان‌پاک در نشستی که با فعالان اقتصادی داشتند، خبر از مذاکرات سازمان توسعه تجارت با بانک مرکزی در زمینه جایگزینی سامانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های بلاکچین با «السی» در حوزه تجارت خارجی داد و اشاره کرد: «این آیین‌‌‌‌‌‌‌نامه در سریع‌ترین زمان ممکن در حوزه تجارت خارجی ابلاغ خواهد شد. وی معتقد است این سیاست در راستای «مدیریت تجارت بینالمللی» و «دور زدن تحریمها» است؛ سیاستی که حدود دو‌ماه از اعلام آن می‌گذرد، اما ساز و کار آن هنوز مشخص نیست و واضح نیست که سازمان توسعه تجارت در پیشرفت این هدف با چه موانعی مواجه شده‌است. مهم‌تر از آن که استفاده از رمزارزها چه زمانی برای واردات کالا اجرایی خواهد شد، این است که فعالان اقتصادی چه نگرشی به بهره‌‌‌‌‌‌‌گیری از این ابزار دارند.»
رئیس کمیسیون اقتصاد نوآوری و تحول دیجیتال اتاق تهران، فرزدین فردیس، معتقد است تا زمانی‌که استفاده از سیکل و چرخه رمزارزها تکمیل نشود، نمی‌توان انتظار داشت که رشد قابل‌ملاحظه‌‌‌‌‌‌‌ای در استفاده از رمزارزها در حوزه واردات و صادرات رقم بخورد؛ اگرچه ممکن است استفاده از این ابزار برای پرداخت‌‌‌‌‌‌‌های خرد و مراودات در مقیاس کوچک انجام شود.
فرزین فردیس دلیل عدم تمایل به استفاده از رمزارزها را ترس و محافظه‌‌‌‌‌‌‌کاری فعالان اقتصادی دانست و بیان کرد: «هنوز دستورالعمل مشخصی تدوین نشده و در عین حال مشخص نیست که اگر فعالان اقتصادی، بخشی از تجارت بین‌الملل خود را با این ابزار انجام دهند، سازمان امور مالیاتی، بانک مرکزی و سایر سازمان‌ها و نهادهای مشابه، چه برخوردی با این تراکنش مالی خواهند داشت.»
وی اظهار داشت: «در حال‌حاضر، دستورالعمل‌های حسابرسی این مجوز را به حسابرسان نمی‌دهد و اساساً این که رمزارزها در صورت‌های مالی شرکت به رسمیت شناخته شود قابل پذیرش نیست.» وی در ادامه افزود: «به‌طور کلی سازمان توسعه تجارت، گام‌‌‌‌‌‌‌های نخستین را برای ورود رمزارزها به حوزه تجارت به‌خوبی برداشته و سعی کرده در این زمینه صف‌‌‌‌‌‌‌شکنی کند، اما واقعیت این است که این هنوز اولین قدم است و تا زمانی که کل چرخه و اکوسیستمی که باید این ابزار را به رسمیت بشناسد، پای کار نیاید، تصور نمی‌‌‌‌‌‌‌کنم درصد زیادی از فعالان اقتصادی به این ابزار روی بیاورند و از آن استفاده کنند.»
رئیس کمیسیون اقتصاد نوآوری و تحول دیجیتال اتاق تهران افزود: «احتمالا سازمان توسعه تجارت، جلسات مختلفی را با نهادها و سازمان‌های ذی‌‌‌‌‌‌‌مدخل در این امر برگزار کرده و شاید به‌زودی خبرهایی مبنی بر توافق سایر نهادها برای بهره‌‌‌‌‌‌‌گیری از ابزار رمزارزها شنیده شود؛ اما بازهم به‌نظر می‌رسد که این اخبار را نیز باید صرفا به‌عنوان یک نوید تلقی کرد و احتمالا این به منزله رفع تمام موانع استفاده از ارزهای دیجیتال در حوزه تجارت نخواهد بود.»
فرزین فردیس اعلام کرد: «گمرک، بانک مرکزی، سازمان امور مالیاتی و سازمان حسابرسی از جمله نهادهایی هستند که باید نوع برخورد خود را با استفاده‌‌‌‌‌‌‌کنندگان از رمزارزها در مراودات تجاری مشخص کرده و آیین‌‌‌‌‌‌‌نامه یا دستورالعمل‌های لازم و همچنین محدودیت و معذوریت‌‌‌‌‌‌‌های خود را به‌طور مشخص اعلام کنند.»
او تاکید کرد که به‌کارگیری از این ابزار در تجارت خارجی، اقدام خوبی است؛ اما تا زمانی که فرآیند استفاده از آن تکمیل نشود، نمی‌توان امیدوار بود که حتما مساله نقل و انتقالات مالی حل شده و راه جدیدی برای تبادلات مالی کشور باز می‌شود.
روش استفاده تجار از رمزارزها به جه صورت است؟
مشاور رئیس مرکز توسعه تجارت وزارت صنعت، احمد صالحی، به پایگاه خبری اتاق ایران خبر داده است: «قرار است به زودی به طور آزمایشی به کارگیری رمزارزها در چند گام اجرا شود. در حوزه واردات در گام اول کسانی که خودشان به صورت قانونی ماین رمزارز انجام داده‌‌‌‌‌‌‌اند بتوانند با استفاده از «رمزارز خود» شروع به واردات کنند.»
احمد صالحی گفت: «بر اساس این آیین‌‌‌‌‌‌‌نامه در گام دوم امکان استفاده از «رمزارز غیر» نیز در سامانه فراهم خواهد شد؛ یعنی تولیدکننده مجازی که رمزارز را ماین کرده در سامانه عرضه میکند و واردکننده با تخصیص این ارز واردات خود را انجام می‌دهد. در فاز سوم هم واردات با استفاده از رمزارز حاصل از صادرات در این آیین‌‌‌‌‌‌‌نامه دیده شده است. به این منظور چیزی شبیه به سامانه نیما تعریف شده که در آن صادرکننده با عرضه ارز خود در این سامانه رفع تعهد ارزی میکند و واردکننده هم میزان ارز موردنیاز خود را گرفته و واردات خود را انجام می‌دهد. بنابراین رفع تعهد ارزی از طریق رمزارزها در گام سوم اجرایی خواهد شد؛ به این شکل که فرد در قبال صادرات خود رمزارز دریافت میکند، سپس باید رمزارز را یا در یک صرافی اکس‌چنج داخل ایران یا خارج از ایران تبدیل به ارز فیات کند و با یکی از روش‌های مجاز (یا واردات در برابر صادرات یا به شکل ریالی یا عرضه در سامانه نیما) تعهد ارزی خود را رفع کند.
وی با اشاره به‌کاربرد رمز ریال افزود: «در حال‌حاضر فرآیند کار این‌گونه است که وقتی متقاضی در سامانه می‌خواهد رمزارز دریافت کند باید حساب واسطی وجود داشته باشد که این حساب واسط می‌تواند دولت باشد. در این شرایط فرد متقاضی ریال خود را واریز میکند تا رمزارز دریافت کند. بعد از اینکه رمزارز به کیف پول فرد رفت سامانه آن ریال را به حساب مالک رمزارز واریز میکند، اما اگر ریال فرد متقاضی رمزپول باشد این می‌تواند به شکل هوشمند و خودکار به آسانی انجام شود، یعنی فرد ریال دیجیتال به حساب قرارداد هوشمند واریز میکند؛ کسی هم که قصد فروش رمزارز را دارد، رمزارز را به حساب قرارداد هوشمند واریز میکند، پس از آن خود قرارداد ریال را به او و رمزارز را به فرد مقابل خواهد داد.»
منبع: دنیای اقتصاد
