در ابتدای فرایند صادرات و واردات کالاها، یکی از سوالاتی که بسیار پرسیده می شود، این است که کالای تجاری چیست و چه فرقی با کالای غیرتجاری دارد؟ برای دانستن اینکه موضوع، گمرک ایران دسته هایی را مشخص نموده تا تفکیک این دو نوع دسته کالایی به راحتی امکان پذیر باشد.
کالای تجاری چیست؟
کالاهایی که به تشخیص گمرک ایران برای فروش، وارد یا صادر می شوند، اعم از اینکه به همان شکل یا پس از انجام عملیات (تولیدی، تفکیک و بسته بندی) به فروش برسند، کالای تجاری نامیده می شوند. بنابراین تاجر وارد کننده ی کالا، کالاهای تجاری را با توجه به محل های خرید و شرایط مربوطه که قبلاً از طرق مختلف پیش بینی و بررسی کرده است، خریداری می کند. نحوه خرید نیز از طریق بازارهای خارجی، نمایشگاه های بین المللی، بروشورهای تحقیقی و یا از طریق اینترنت انجام می گیرد.
انواع کالاهای تجاری
در دنیای تجارت بینالمللی، کالاهای تجاری به دستههای مختلفی تقسیم میشوند. این تقسیمبندی بر اساس ماهیت، استفاده و شرایط جابهجایی کالا صورت میگیرد. در ادامه به بررسی انواع کالاهای تجاری میپردازیم:
۱. کالاهای مصرفی
کالاهایی که مستقیماً توسط مصرفکنندگان نهایی استفاده میشوند و به دو دسته تقسیم میشوند:
- کالاهای بادوام: شامل محصولات با عمر طولانی مانند خودرو، لوازم خانگی و مبلمان.
- کالاهای غیر بادوام: محصولاتی با عمر کوتاه مانند غذا، نوشیدنی، لباس و لوازم آرایشی.
۲. کالاهای واسطهای
این دسته شامل کالاهایی است که در فرایند تولید سایر محصولات استفاده میشوند. نمونهها عبارتند از:
- مواد خام (مانند فولاد، چوب، و نفت).
- قطعات و اجزا (مانند قطعات خودرو یا تجهیزات الکترونیکی).
۳. کالاهای سرمایهای
این دسته شامل محصولاتی است که در تولید کالاها و خدمات دیگر استفاده میشوند، اما بهطور مستقیم مصرف نمیشوند. مانند:
- ماشینآلات صنعتی.
- تجهیزات کارخانهای.
۴. کالاهای کشاورزی
این نوع شامل محصولات کشاورزی است که یا بهصورت مستقیم مصرف میشوند یا بهعنوان مواد اولیه برای تولید کالاهای دیگر استفاده میشوند:
- محصولات غذایی (مانند غلات، میوه، سبزیجات).
- محصولات صنعتی (مانند پنبه، چای، قهوه).
۵. کالاهای صنعتی
کالاهایی که بهعنوان خروجی صنایع مختلف تولید میشوند و معمولاً برای مصارف دیگر به کار میروند، از جمله:
- فولاد، سیمان، و پلاستیک.
- مواد شیمیایی و مواد معدنی.
۶. کالاهای استراتژیک
محصولاتی که اهمیت خاصی برای اقتصاد یا امنیت یک کشور دارند، مانند:
- نفت و گاز.
- انرژی هستهای و مواد مربوط به آن.
۷. کالاهای فناورانه
این دسته شامل محصولات پیشرفته تکنولوژی است که بهسرعت در حال توسعه هستند، مانند:
- محصولات دیجیتال و الکترونیکی (مانند تلفنهای هوشمند و کامپیوترها).
- نرمافزارها و تجهیزات ارتباطی.
۸. کالاهای لوکس
کالاهایی که بهعنوان محصولات گرانقیمت و منحصر بهفرد شناخته میشوند و معمولاً بازار هدف خاصی دارند:
- ساعتهای لوکس.
- جواهرات و خودروهای گرانقیمت.
۹. کالاهای خدماتی
برخلاف کالاهای فیزیکی، خدمات نیز میتوانند در دستهبندی کالاهای تجاری قرار بگیرند، مانند:
- خدمات مالی و بانکی.
- خدمات حملونقل و لجستیک.
۱۰. کالاهای خطرناک
این دسته شامل کالاهایی است که نیازمند مراقبتهای ویژه در حملونقل و نگهداری هستند، مانند:
- مواد شیمیایی سمی.
- مواد قابل اشتعال و مواد رادیواکتیو.
چه کالایی تجاری تلقی نمی شود؟
- کالای تجاری و تولیدی که جهت بررسی و آزمایش فقط در حدی که نمونه تلقی شود، به تشخیص گمرک ایران کالای تجاری به حساب نمی آید.
- ماشین آلات، تجهیزات، اجزا و قطعات مربوط مورد نیاز واحدهای تولیدی که فاقد کارت بازرگانی هستند، اگر به صورت مستقیم توسط خود واحد تولیدی در موقع لزوم و در حد نیاز واحد باشد، با تشخیص وزارت صنعت، معدن و تجارت در دسته کالاهای تجاری به شمار نمی آید.
- عملیات ورود و صدور کالاهایی که توسط دستگاه های اجرایی صورت می گیرد و دارای ردیف بودجه منطبق با وظایف تعریف شده آن دستگاه اجرایی و در جهت نیل به اهداف آن باشد، جز کالاهای تجاری نبوده و با اطلاع وزارت صنعت و معدن و تجارت (صمت) برای تامین نیاز دستگاه، اقدامات لازم انجام می شود.
می دانید که در هر قانونی، مواردی استثناء و خاص وجود دارد. حوزه بازرگانی خارجی هم از این امر مستثنی نیست. استثنائاتی که تصمیم گیری آنها بر عهده سازمان های ذیصلاح است، موارد زیر هستند:
موارد خاص
- چنانچه وزارت صنعت معدن و تجارت (صمت) تشخیص دهد که واردات کالایی برای عملیات تجاری است، ضمن توقف جریان عملیات ورود، مراتب را به هیئت دولت گزارش می نماید تا در این خصوص تصمیم گیری کنند.
- صادرکنندگان مبتدی در ابتدای فعالیت خود، حداکثر برای یک دوره شش ماهه با دریافت مجوز وزارت صنعت، معدن و تجارت می توانند کالاهایی را صادر کنند.
- وسایل و ملزومات مورد نیاز واحدهای تحقیقاتی، علمی ،پزشکی، آموزشی، آزمایشگاهی، کاتالوگ، بروشور، کتابچه فنی و تجاری کالا، نقشه های فنی و نمونه های فاقد بهای ذاتی یا کالاهای مورد نیاز پیمانکاران و مشاوران با تشخیص وزارت صنعت، معدن و تجارت کالای تجاری محسوب نمی شوند.
دلیل اهمیت داشتن تجاری بودن یا غیر تجاری بودن کالاها در واردات و صادرات، قوانینی است که در این حوزه وجود دارد و مهم تر از همه منوط به داشتن کارت بازرگانی است. با توجه به اهمیت موضوع کارت بازرگانی، برای عملیات بازرگانی بین المللی، مطلب بعدی را در مورد چگونگی اخذ این کارت اختصاص خواهیم داد.
جمع بندی
کالاهای تجاری به اقلامی گفته میشود که برای فروش وارد یا صادر میشوند و شامل انواع مختلفی نظیر کالاهای مصرفی، واسطهای، سرمایهای، کشاورزی و صنعتی هستند. این کالاها با رعایت قوانین گمرکی و شرایط خاص تجارت بینالمللی جابهجا میشوند. در مقابل، کالاهایی مانند نمونههای آزمایشی، تجهیزات تحقیقاتی، و وسایل مورد نیاز واحدهای خاص که فاقد اهداف تجاری هستند، غیرتجاری محسوب میشوند. تشخیص تجاری یا غیرتجاری بودن کالاها به قوانین گمرک و وزارت صنعت، معدن و تجارت وابسته است و تأثیر مستقیمی بر فرآیند صادرات و واردات دارد.
