بارنامه دریایی، سند قرارداد حمل دریافت كالا و سند مالكیت آن است تا بتوانید برای انتقال مالکیت به هر نحوی از آن استفاده کنید. این سند(Bill of Lading) که به‌صورت اختصاصی BL نامیده می‌شود، معمولاً توسط صاحب کشتی، شرکت کشتیرانی یا نماینده آن پس از اینکه محموله در کشتی بارگیری شد، امضا و تحویل صاحب کالا یا فرستنده کالا داده می‌شود. تاریخ صدور بارنامه از اهمیت خاصی برخوردار است. این سند موید آن است که کالا در کشتی مشخصی به مقصد معینی بارگیری شده است.
این سند نشان‌دهنده این است که کالای مشخص شده از یک مبدأ به مقصدی معین توسط وسیله حمل‌ونقلی که در قرارداد ذکر شده است، در ازای کرایه حمل توافق شده ارسال می‌شود. مزایای این سند شامل این موارد است.
- قابل معامله است.
- قابلیت انتقال به غیر را دارد.
- به منزله رسید دریافت کالا است.
- دلیل مالکیت کالا محسوب می‌شود.
- اصولاً از بارنامه برای قراردادهای هوایی، دریایی و زمینی استفاده می‌شود.
- بارنامه می‌تواند پشتوانه‌ای باشد تا در زمان ادعای خسارت در بیمه از آن استفاده کرد.
- اصولاً این سند بدون، بدون قیدوشرط تدوین می‌شوند مگر اینکه به‌صورت توافقی بین طرفین شروط ذکر شود.
- به تعبیر دیگر قراردادی است که بین فرستنده و متصدی حمل‌ونقل انعقاد می‌شود و فرستنده کالایی را به متصدی تسلیم می‌کند.
- پس از اینکه بارنامه صادر می‌شود شرکت حمل‌ونقل هر ادعایی را بر خلاف مندرجات داخل بارنامه داشته باشد به‌هیچ‌عنوان پذیرفته نمی‌شود.
شرایط صدور بارنامه دریایی
بارنامه دریایی زمانی قابلیت صدور دارد که کشتیرانی کالا را از شما تحویل گرفته، کانتینرها در کشتی بارگیری شده، خدمات THC یا Terminal Handling Charge به‌صورت کامل انجام شده و کشتی از اسکله بارگیری جدا شده و حرکت کرده باشد. اگر بارنامه پیش از حرکت کشتی صادر شود Original BL بارنامه اصلی حساب نمی‌شود، بنابراین اعتباری ندارد و مشتری آن را نمی‌پذیرد. بارنامه زمانی معتبر است که کشتی از بندر جدا شده و به سمت مقصد حرکت کرده باشد. چون کشتی علاوه بر بار شما، هزاران کانتینر دیگر را هم بارگیری کرده و بنابراین قابلیت برگشت ندارد.
مندرجات بارنامه دریایی
در بارنامه دریایی، اسم کشتی، زمان حرکت، طول مسیر، شماره سریال کانتینر و همه اطلاعات لازم ثبت می‌شود. علاوه‌برآن، مشخصات بار، وزن آن، نوع commodity و هرآنچه در کانتینر است، برای مشتری مشخص می‌شود. اسم کشتیرانی ارائه‌کننده خدمات حمل‌ونقل نیز اعلام می‌شود تا مشتری بتواند از طریق کشتیرانی آن را بررسی کند؛ بنابراین برای ارسال دریایی کالا از محلی به محل دیگر، بعد از طی مراحل گفته شده، می‌توانید بارنامه آن را بگیرید که در سه برگه صادر می‌شود و قابلیت انتقال به فرد دیگری را هم دارد. البته بارنامه به‌صورت دیجیتالی هم صادر می‌شود، به این صورت که بعد از ارسال کالا برای گیرنده آن، درخواست آزادسازی کالا را می‌دهید و بارنامه دیجیتالی را برای مشتری می‌گیرید. اما توجه داشته باشید که Original BL بارنامه اصلی زمانی قابلیت صدور و ارسال برای مشتری را دارد که کالا از مبدأ به سمت مقصد حرکت کرده باشد.
پیشنهاد خواندنی: انواع بارنامه رایج در حمل و نقل
انواع بارنامه دریایی
- بارنامه دریایی(Ocean Bill of Lading)
- بارنامه دریایی چارتری(Charter Party Bill Of Lading)
- بارنامه دریایی سراسری(Trough B/L)
- بارنامه دریایی مركب فیاتا(F. B. L) فدراسیون بین‌المللی اتحادیه‌های شرکت‌های فورواردر) بارنامه و رسید پستی(Courier and post Recipts of Certificate of posting)
بارنامه دریایی(Ocean/Marine Bill Of Lading)
بارنامه سندی است که حمل‌کننده کالا یا نماینده وی بعد از اینکه مبلغ حمل را از مشتری دریافت کرد، برگه‌ای تحت عنوان بارنامه به او می‌دهد. در این برگه مقدار هزینه حمل، نوع کالا، وزن کالا، مبدأ انتقال کالا، مقصد دریافت کالا و شرایط وضع شده بین فورواردر و مشتری مشخص شده است. بارنامه انواع مختلفی دارد که در ادامه همه آن‌ها را معرفی می‌کنیم.
بارنامه دریایی چارتری(Charter Party B/L)
این سند دلالت بر حمل محموله با کشتی اجاره‌ای و دربست دارد. به این معنی که تمام ظرفیت کشتی تنها متعلق به یک مشتری است و هیچ کالای متفرقه‌ای جز محموله مشتری نباید در آن قرار بگیرد. البته، این سند نزد بانک‌ها معتبر نیست.
بارنامه دریایی سراسری(Through B/L)
این سند دقیقاً نقطه مقابل بارنامه مستقیم است؛ به‌گونه‌ای که این اجازه را به شرکت فورواردر می‌دهد تا در صورت لزوم از چندین وسیله نقلیه برای حمل استفاده کند. اما، وسیله حمل اولیه کشتی است.
بارنامه دریایی مرکب فیاتا(F.B.L)
این سند برای مشخص‌کردن خدمه و عاملین شرکت حمل‌ونقل در نظر گرفته شده است. سند حمل مرکب جزو سندهای معامله‌ای بوده که مورد تأیید اتاق بازرگانی بین‌المللی است. در این سند قید شده است که شرکت حمل‌کننده کالا مسئولیت تحویل کالا به مقصد و همچنین مسئولیت تمام خدمه کشتی را برعهده دارد.
انواع بارنامه دریایی از نظر موقعیت کالا
1. بارنامه دریایی کالای بارگیری شده(Shipped Bill of Lading)
نشان‌دهنده این است که کالا توسط متصدی حمل تحویل گرفته شده و در کشتی بارگیری شده است. بر روی چنین بارنامه‌ای عبارت«Shipped» یا«On Board» قید می‌شود.
2. بارنامه دریایی كالای دریافت شده(Received for Shipment B/L)
نشان‌دهنده این است كه كالا توسط متصدی حمل، برای حمل دریافت شده؛ اما بارگیری نشده است. در عمل، بانک‌ها از قبول چنین بارنامه‌ای خودداری می‌کنند مگر اینكه در قرارداد بین خریدار و فروشنده، اعتبار آن مورد پذیرش واقع شود.
انواع بارنامه دریایی از نظر تعداد وسیله حمل
1. بارنامه دریایی مستقیم(Direct Bill of Lading)
برای حمل کالا از بندری به بندر دیگر بدون تغییر کشتی و ارسال مستقیم کالا به گیرنده استفاده می‌شود.
2. بارنامه حمل مرکب(Combined Bill of Lading)
متصدی حمل‌ونقل چندوجهی؛ مسئولیت حمل از زمان دریافت کالا تا تحویل آن را بر عهده دارد. تحت‌تأثیر شیوه حمل‌ونقل مرکب، گروه‌هایی با نام NVOC یا NVOCC، وارد فعالیت حمل‌ونقل شده‌اند. این متصدیان حمل، بارنامه را برای حمل کالا با کشتی یا وسیله حملی صادر می‌کنند که نه مالک آن هستند و نه اداره آن را بر عهده دارند و عمدتاً در حمل کالا با کانتینر فعالیت می‌کنند.
3. بارنامه سراسری(Through Bill of Lading)
مانند بارنامه مرکب است، اما این نوع بارنامه زمانی صادر می‌شود که یک حلقه از زنجیره حمل‌ونقل، الزاماً دریایی باشد.
انواع بارنامه دریایی از نظر شرایط کالای مورد حمل
1. بارنامه دریایی تمیز یا غیر مخدوش(Clean Bill Of Lading)
بارنامه دریایی تمیز به این معناست که هنگام تحویل کالا توسط فورواردر هیچ بندی در سند که به معیوب بودن یا نبودن آن اشاره کرده باشد، وجود ندارد. این سند به بارنامه تمیز یا بی‌قیدوشرط معروف است. البته، تمام بارنامه‌ها باید این بند را در محتویات خود قید کنند، در غیر این صورت از ارزش قانونی ساقط می‌شوند.
2. بارنامه دریایی غیر تمیز یا غیر مخدوش(Claused Bill of Lading)
در معاملات مبتنی بر اعتبارات اسنادی، بانک‌ها از قبول بارنامه‌های مخدوش«Claused» خودداری می‌کنند. این سند نقطه مقابل سند مخدوش است؛ به‌گونه‌ای که صراحتاً به معیوب بودن یا نبودن کالا اشاره شده است. این سند نزد تمام ارگان‌های حقوقی و بانک‌ها مورد تأیید است. توجه داشته باشید که حتماً در تمام بارنامه‌های که از شرکت‌های حمل‌ونقل دریافت می‌کنید، این بند را در سند قید کنید.
انواع بارنامه دریایی از نظر نوع خدمات حمل‌ونقل
1. بارنامه تحت خدمات منظم کشتیرانی(Liner Bill of Lading)
این نوع بارنامه برای محموله کشتی‌هایی صادر می‌شود که دارای برنامه حرکت مشخصی بوده و مسیرهای مشخصی را طی می‌کنند.(همان خطوط لاینر)
2. بارنامه تحت خدمات کشتیرانی ترمپ(Charter Party Bill of Lading)
برای کالاهایی که با کشتی اجاره‌ای حمل می‌شوند صادر می‌شود. حمل بار تحت این نوع بارنامه، تابع قرارداد چارتر(اجاره) است.
3. بارنامه دریایی ترنشیپ(Transshipment Bill of Lading)
این بارنامه از لحاظ محتویات شبیه به بارنامه مستقیم است. یعنی کالاها صرفاً از طریق دریا جابه‌جا شده و از یک کشتی به کشتی دیگر منتقل می‌شود. همچنین، تمامی مقاصدی که کشتی در آنجا توقف خواهد کرد در سند قید می‌شود. بارنامه سند اصلی انتقال مالکیت کالا از فروشنده به خریدار است، در اصطلاح بین‌المللی بارنامه کشتی را BILL OF LANDING و بارنامه کامیون را CMR می‌نامند.
در آخر
فرایند حمل دریایی بدون بارنامه هیچ‌گونه اعتباری ندارد و در صورت بروز حادثه برای محموله‌ها هیچ‌کس پاسخگو نخواهد بود. به همین جهت برای حمل‌ونقل بدون دردسر در تنظیم بارنامه دریایی هنگام عقد قرارداد با شرکت‌های بازرگانی تمام نکات مهم و ضروری را به‌صورت کامل قید کنید. همچنین اگر نیازمند مشاوره تخصصی در این زمینه هستید، کارشناسان شرکت بازرگانی سپاهان همراه در خدمت شما هستند.
