کمتر کسی می‌داند: تفاوت شعبه و نمایندگی در چیست؟! آیا تا به حال فکر کرده‌اید که برخی محصولات و خدمات شرکت‌های خارجی را در کشور خودتان عرضه کنید؟ و با ارائه و فروش این محصولات و خدمات، سود مورد انتظارتان را کسب کنید؟ پاسخ به این سوال این است که از طریق شعبه و نمایندگی می‌توانید این کار را انجام دهید! اما این دو چه فرقی با هم دارند؟ این مقاله را بخوانید تا با تفاوت شعبه و نمایندگی آشنا شوید.
شعبه چیست؟
مادۀ دو «آئین‌نامه اجرایی قانون اجازه ثبت شعبه یا نمایندگی شرکت‌های خارجی»، شعبه را این‌طور تعریف کرده‌است:
«شعبه شركت خارجی، واحد محلي و تابع شركت اصلي است كه مستقيما موضوع و وظايف شركت اصلي را در محل، انجام مي‌دهد. فعاليت شعبه در محل، تحت نام و با مسئوليت شركت اصلي خواهد بود.»
در واقع شعبه، یکی از واحدهای شرکت اصلی است. شعبه برای گسترش فعالیت‌های شرکت، و معمولا در مناطقی که فاصله‌های زیادی از شرکت دارند ایجاد می‌شود. شعبه به خودی خود واحد مستقلی نیست و تماما تحت نظر شرکت اصلی است. و حدود اختیارات و فعالیت‌هایش توسط شرکت اصلی تعیین می‌شود. اگر اشتباهی رخ بدهد و یا شعبه، فعالیتی غیرقانونی یا غیرمرتبط با شرکت اصلی انجام دهد، شرکت اصلی مسئول و پاسخگو است.
اگر می‌خواهید در گسترش فعالیت‌های یک شرکت موثر باشید، اما در عین‌حال مسئولیت‌های کلان برعهدۀ شما نباشد، می‌توانید اقدام به ایجاد شعبه کنید. اما توجه داشته باشید که وظایف و اختیارات شما محدود است و توسط شرکت اصلی تعیین می‌شود.
برای مثال تاکنون بیش از هزار شعبه برای شرکت‌های بیمه در ایران به ثبت رسیده است که تمامی چهارچوب‌ها و قوانین واختیارات را شعبه مرکزی و اصلی می‌گذارد.
نمایندگی چیست؟
نمایندگی فروش چیست؟ طبق مادۀ چهار همان قانون، «نماينده شركت خارجي، شخص حقيقي يا حقوقي است كه براساس قرارداد نمايندگي، انجام بخشي از موضوع و وظايف شركت طرف نمايندگي را در محل برعهده گرفته است. نمايندگي شركت خارجي، نسبت به فعاليت‌هايي که تحت نمايندگي شركت طرف نمايندگي در محل انجام مي پذيرد، مسئوليت خواهد داشت.»
در واقع نمایندگی به این معناست که شخصی (چه حقیقی و چه حقوقی) به نام و حساب شخص دیگری عملیات و معاملاتی را انجام بدهد. نماینده کالا را نمی‌خرد، بلکه از شرکت اصلی آن را به امانت می‌گیرد و می‌فروشد و مبلغ را با احتساب حق نمایندگی خودش، به شرکت پس می‌دهد.
در واقع بخشی از وظایف شرکت اصلی به نمایندگی واگذار می‌شود. نمایندگی، شخصیت مستقلی از شرکت اصلی دارد و پاسخگوی تمامی فعالیت‌هایی است که در محل نمایندگی انجام می‌شوند.
نمایندگی معمولاً برای کالاهای سرمایه‌بر و سفارشی مورد استفاده قرار می‌گیرد. یعنی کالاها به صورت عمده تولید نمی‌شوند. بلکه نمایندگی‌ها از مشتریان سفارش می‌گیرند و به شرکت اصلی اطلاع می‌دهند. شرکت هم با تهیه کالا، آن‌ها را در اختیار نمایندگی قرار می‌دهد تا به دست مشتری برساند. اما واقعیت این است که نمایندگی‌ها در جامعه، گاهی نقش توزیع‌کنندگی (نماینده پخش) ایفا می‌کنند و به معنای خاص کلمه نمایندگی نیستند.
مهم‌ترین خطری که نمایندگان را تهدید می‌کند این است که نماینده هزینه‌ها و فعالیت‌های لازم را برای گسترش فعالیت شرکت اصلی انجام بدهد، زحمت‌ها را متحمل بشود و باعث مشهور شدن آن برند در بازار بشود، اما هنگام بهره‌برداری و سوددهی نمایندگی، شرکت اصلی رابطۀ نمایندگی را قطع کند یا خودش اقدام به عرضۀ کالا نماید یا نمایندگی را به شخص دیگری بدهد. پس هنگام انعقاد قرارداد باید حالت‌های مختلفی پیش‌بینی شود که در آخر، نمایندگی متضرر نشود.
تفاوت شعبه و نمایندگی
در واقع مهم‌ترین تفاوت شعبه و نمایندگی در میزان مسئولیت‌ها و اختیارات‌شان است. شخصیت حقوقی نمایندگی باعث می‌شود این واحد مستقلا مسئول فعالیت‌هایش باشد. درادامه بیشتر به این تفاوت ها میپردازیم.
- ماهیت حقوقی و مسئولیت‌ها
شعبه به‌عنوان یک واحد محلی و تابع شرکت اصلی، فاقد شخصیت حقوقی مستقل است. تمامی فعالیت‌ها و مسئولیت‌های شعبه بر عهده شرکت اصلی است و هرگونه تخلف یا خطا توسط شعبه، مستقیماً متوجه شرکت اصلی خواهد بود.
در مقابل، نمایندگی دارای شخصیت حقوقی مستقل از شرکت اصلی است. مسئولیت تمامی فعالیت‌هایی که در محل نمایندگی انجام می‌شود، بر عهده خود نماینده است، نه شرکت اصلی. - اختیارات و تصمیم‌گیری‌ها
شعبه مستقیماً تحت کنترل و نظارت شرکت اصلی فعالیت می‌کند و تمام وظایف و اختیارات آن توسط شرکت اصلی تعیین می‌شود. این ساختار باعث محدودیت در تصمیم‌گیری‌های مستقل شعبه می‌شود.
اما نمایندگی از طریق قرارداد نمایندگی بخشی از وظایف شرکت اصلی را بر عهده می‌گیرد و استقلال بیشتری در فعالیت‌های روزانه خود دارد. - نحوه فعالیت و ارتباط مالی
شعبه معمولاً به‌عنوان بخشی از شرکت اصلی، فعالیت‌های مرتبط با اهداف شرکت را در منطقه مشخص انجام می‌دهد. درآمد و هزینه‌های شعبه مستقیماً به حساب شرکت اصلی منتقل می‌شود.
نمایندگی کالاها یا خدمات را از شرکت اصلی به‌صورت امانت دریافت می‌کند و فروش آن‌ها را انجام داده، مبلغ دریافتی را به شرکت اصلی برمی‌گرداند، با احتساب حق نمایندگی.
- مخاطرات و ریسک‌ها
در شعبه، مسئولیت تمامی اقدامات به‌صورت کامل بر عهده شرکت اصلی است، اما در نمایندگی، ریسک فعالیت‌ها و مسئولیت‌های قانونی بر عهده نمایندگی است.
علاوه بر این، نمایندگی‌ها ممکن است با خطراتی مانند لغو قرارداد یا جایگزین شدن با نماینده دیگری مواجه شوند. - کاربردها
شعبه بیشتر برای گسترش فعالیت‌های شرکت در مناطق دورتر و با هدف نظارت مستقیم بر عملیات ایجاد می‌شود.
نمایندگی معمولاً برای عرضه کالاها یا خدمات سرمایه‌بر و سفارشی و همچنین توسعه بازار در مناطق جدید استفاده می‌شود.
نتیجه‌گیری
شعبه و نمایندگی دو روش متفاوت برای گسترش فعالیت‌های یک شرکت هستند. شعبه تحت کنترل مستقیم شرکت اصلی و بدون شخصیت حقوقی مستقل عمل می‌کند، در حالی که نمایندگی استقلال بیشتری داشته و مسئولیت فعالیت‌های خود را بر عهده دارد. انتخاب بین این دو بستگی به اهداف شرکت و میزان کنترل موردنظر بر فعالیت‌ها دارد.
