در گذشته ارتباط ارباب رجوع با کارشناس گمرکی به صورت مستقیم بود و این خود باعث ایجاد فساد اداری فراوانی شده بود. از این رو سیستم EPL راه‌اندازی شد و برای جلوگیری از فساد اداری و مالی کارشناس مجازی گمرک، جایگزین کارشناس متمرکز شد.
در سال 1393 پس از راه‌اندازی سیستم EPL توسط گمرک پس از ثبت سفارش و اظهار الکترونیکی کالا، نسبت به تعرفه و ریسک‌پذیر بودن کالا، تعیین مسیر می‌شود.
(ما در مقاله ترخیص کالا در مورد مسیرهای گمرکی به صورت مشروح صحبت کرده‌ایم) چنانچه کالا و محموله در مسیر قرمز قرار گیرد، سیستم بصورت اتوماتیک، کارشناسی در یکی از گمرکات کشور به صورت ناشناخته برای بررسی اظهارنامه گمرکی تعیین می‌کند. همانگونه که از اسم کارشناس مجازی گمرک پیداست، صاحب کالا و اظهارکننده هیچ اطلاعاتی در مورد کارشناس و اینکه از کجا و چه گمرکی بررسی می‌کنند را ندارند. این روند مانع تبانی بین کارشناسان و ارباب رجوع می‌شود.
امکان دارد اینجا این سوال پیش بیاید که آیا کارشناس مجازی اظهارکننده و ترخیص‌کار را می‌تواند مشاهده کند؟ بله کارشناس مجازی در پنل کاربری خود در EPL می‌تواند اطلاعات صاحب کالا، اظهارکننده و ترخیص‌کار را مشاهده کند. ولی برای اظهارکننده و حق‌العمل کار این دسترسی وجود ندارد.
کارشناس مجازی گمرک چیست؟
کارشناس مجازی گمرک سامانه‌ای است که با استفاده از فناوری و ابزارهای دیجیتال، فرآیند بررسی و تأیید اظهارنامه‌های گمرکی را به صورت غیرحضوری انجام می‌دهد. این سیستم برای کاهش فساد اداری و تسریع در امور گمرکی راه‌اندازی شده و تعامل مستقیم بین ارباب رجوع و کارشناس را حذف کرده است. با این روش، امکان انتخاب تصادفی کارشناس برای بررسی پرونده‌ها فراهم شده و شفافیت بیشتری در فرآیندها ایجاد می‌شود.
مزایای استفاده کارشناس مجازی در گمرک چیست؟
از مهم‌ترین مزیت این امر می‌توان به تسریع در امور گمرکی و ترخیص کالاها و همچنین قطع ارتباط بین اظهارکننده و کارشناسان را عنوان کرد. دومین مزیت استفاده از کارشناس مجازی برای بازدید کالا می‌باشد. کارشناس مجازی درخواست بازدید برای گمرک ارسال می‌کند و ارزیاب بعد از بازدید کالا اطلاعات را را به صورت الکترونیکی به کارشناس مجازی ارسال می‌کند. بعد از اتمام کار اگر مشکلی باشد کارشناس به کارتابل مدیریت و معاون گمرک محل اظهار گزارش ارسال می‌کند. تعداد گمرکاتی که در آن‌ها کارشناسی اظهارنامه‌ها به صورت مجازی انجام می‌شود با اضافه شدن ۲۸ گمرک جدید به ۷۲ گمرک افزایش یافت.
گمرکات فعال در سیستم کارشناسی مجازی
در حال حاضر، بیش از ۷۲ گمرک در کشور از سیستم کارشناسی مجازی استفاده می‌کنند. این گمرکات در مناطق مختلف کشور توزیع شده‌اند و پوشش کاملی برای استفاده از این سیستم فراهم کرده‌اند. اضافه شدن گمرکات جدید به این سیستم نشان‌دهنده گسترش و موفقیت آن است.
اسامی این گمرکات بدین شرح است:
-
- منطقه آزاد حسن رود
- بازارچه کوهک- سراوان
- بازارچه میرجاوه
- میرجاوه
- پیرانشهر
- منطقه ویژه سلفچگان
- پرویزخان
- منطقه ویژه بوشهر2
- یزد
- منطقه ویژه یزد
- منقطه ویژه دوغارون
- ساری
- بازارچه پیشین
- سرو
- میلک
- مهران
- تبریز
- ماهیرود
- منطقه ویژه کاوه
- خسروی
- منطقه ویژه بم
- بیله سوار
- کرمانشاه
- منطقه آزاد چابهار
- منطقه ویژه نوشهر
- حوزه3 امانات پستی فرودگاه امام
- بجنورد
- بازارچه ریمدان
هدف از راه‌اندازی سیستم کارشناس مجازی گمرک
هدف اصلی از راه‌اندازی این سیستم، کاهش تعاملات غیرضروری میان کارشناسان و ارباب رجوع و در نتیجه جلوگیری از فساد اداری و تبانی بوده است. همچنین این سیستم به افزایش سرعت فرآیندهای گمرکی، کاهش هزینه‌ها و فراهم کردن امکان مدیریت الکترونیکی امور کمک می‌کند. شفافیت در فرآیندها و ایجاد اعتماد بیشتر در میان فعالان اقتصادی از دیگر اهداف این سیستم است.
نحوه عملکرد کارشناس مجازی گمرک
سیستم کارشناس مجازی گمرک با استفاده از سامانه EPL، اظهارنامه‌های گمرکی را بررسی می‌کند. پس از ثبت اظهارنامه و تعیین مسیر محموله (سبز، زرد یا قرمز)، یک کارشناس به صورت ناشناس از میان گمرکات کشور برای بررسی پرونده انتخاب می‌شود. کارشناسان به اطلاعات ضروری دسترسی دارند و پس از بررسی، بازخورد خود را در سیستم ثبت می‌کنند. این فرآیند کاملاً الکترونیکی و غیرحضوری انجام می‌شود.
ارتباط کارشناس مجازی با دیگر بخش‌های گمرک
کارشناس مجازی گمرک به صورت مستقیم با ارزیاب‌ها و معاونان گمرک ارتباط دارد. پس از بررسی اظهارنامه، در صورت نیاز به بازدید فیزیکی، درخواست بازدید به ارزیاب ارسال می‌شود و نتایج بازدید به صورت الکترونیکی ثبت می‌گردد. همچنین، در صورت وجود مغایرت یا مشکل، گزارش به معاون گمرک ارسال می‌شود.
نقش سامانه EPL در مدیریت کارشناسی مجازی
سامانه EPL به عنوان هسته اصلی مدیریت کارشناسی مجازی عمل می‌کند. این سامانه امکان ثبت اظهارنامه، تعیین مسیر گمرکی، انتخاب کارشناس و مدیریت تمامی فرآیندهای مرتبط را فراهم می‌سازد. با استفاده از این سامانه، تمامی مراحل به صورت شفاف، الکترونیکی و قابل پیگیری انجام می‌شود که موجب افزایش دقت و کاهش زمان فرآیندها می‌شود.
مقایسه کارشناس مجازی و حضوری گمرک
کارشناس حضوری گمرک با حضور فیزیکی در محل گمرک به بررسی پرونده‌ها می‌پرداخت، اما این روش مشکلاتی نظیر فساد اداری و تبانی را به همراه داشت. در مقابل، کارشناس مجازی بدون نیاز به حضور فیزیکی و از طریق سامانه EPL فرآیندها را انجام می‌دهد. مزیت اصلی کارشناسی مجازی، ناشناس بودن و کاهش زمان و هزینه‌ها است، در حالی که تعامل مستقیم در روش حضوری ساده‌تر بود.
جمع‌بندی
سیستم کارشناس مجازی گمرک به عنوان جایگزینی برای کارشناسان حضوری طراحی شده تا با کاهش فساد اداری و تسریع در فرآیندهای گمرکی، شفافیت بیشتری را فراهم کند. این سیستم از طریق سامانه EPL اجرا می‌شود و پس از ثبت اظهارنامه و تعیین مسیر محموله، کارشناسان به صورت ناشناس اظهارنامه‌ها را بررسی می‌کنند.
از مزایای اصلی این سیستم می‌توان به کاهش زمان ترخیص کالا، قطع ارتباط مستقیم میان ارباب رجوع و کارشناس، کاهش هزینه‌ها و افزایش شفافیت اشاره کرد. همچنین، این سیستم به گسترش تجارت بین‌المللی کمک کرده و کارایی گمرکات را ارتقا داده است.
چالش‌های موجود شامل مشکلات فنی سامانه، محدودیت در ارتباط مستقیم و نیاز به آموزش‌های بیشتر در برخی گمرکات است. با این حال، چشم‌انداز آینده این سیستم با استفاده از فناوری‌های نوین، امیدوارکننده است و می‌تواند بهره‌وری بیشتری را به همراه داشته باشد.
سوالات متداول
خیر، این سیستم ناشناس است.
زمانی که کارشناس مجازی این درخواست را در سامانه ثبت کند.
بله، از طریق سامانه EPL می‌توان درخواست اصلاح ثبت کرد.
