اظهارنامه گمرکی چیست؟ { مراحل اظهار نامه گمرکی }

اظهارنامه گمرکی به معنای مشخص کردن کالاهای وارداتی و یا صادراتی برای گمرک است. تمامی عملیات مربوط به ترخیص کالاهای وارداتی و یا صدور کالا از کشورمان، باید بر اساس قوانین گمرک و طبق آئین نامه های اجرائی آن، با تنظیم اظهارنامه گمرکی و ارائه ی آن به گمرک صورت بگیرد. به بیان ساده تر هنگام ترخیص کالا ،گمرک در ابتدا از محموله و بسته ی کالای ترخیصی اطلاعی ندارد و صاحب کالا موظف است آن را برای گمرک اظهار نماید. یعنی باید کالای خود را به کمرگ معرفی کند. بعد از بررسی اظهارات صاحب کالا اگر تمامی مشخصات کالا مطابق با آنچه که در اظهارنامه است باشد، مجوز لازم جهت ترخیص، صدور و بارگیری کالا داده می شود.

بر اساس ماده (۵۹) پذیرش کالا در انبارها و اماکن گمرکی و ترخیص کالا، هنگامی صورت می گیرد که اظهارنامه گمرکی به گمرک تحویل داده شده باشد. صاحب کالا یا نماینده او، وظیفه دارد اظهار نامه گمرکی را در دو نسخه و با قید تاریخ و امضا تنظیم کند و کلیه ی اسناد موردنیاز مانند سیاهه ی خرید، گواهی مبدأ، اسناد بانکی و دیگر مجوزهای لازم را ، طبق مقررات و قوانین مربوطه به اظهارنامه منضم نماید. مالک کالا می تواند اظهار نامه گمرکی را شخصا و یا به وسیله ی نماینده قانونی خود تنظیم کند. همچنین اداره گمرک به دلال گمرک اجازه می دهد تا کالا را از طرف اشخاص ثالث ترخیص کند. اگر تسلیم کننده اظهارنامه فردی به غیر از صاحب کالا باشد، این شخص باید به عنوان نماینده مالک، برگه ی وکالت و یا نمایندگی یا فتوکپی آنها را ضمیمه نماید.

مراحل انجام اظهارنامه گمرکی

جهت تنظیم اظهارنامه گمرکی، در ابتدا باید اطلاعات خود را وارد کنید. شرکتی که کالا را وارد می‌کند، تمامی اطلاعات مربوط به کالا و همچنین بهای کالا را حساب کرده و وارد می‌کند. سپس باید پذیرش اظهارنامه گمرکی صورت گیرد. پس از پذیرش اظهارنامه در مرحله بعد کنترل های گمرکی صورت می گیرد و باید گفت که در این مرحله ،کالا به صورت فیزیکی ارزیابی می شود.

پس از ارزیابی، ارزیاب گمرک نسبت به متن اظهارنامه و کنترل وجوه پرداختی و دیگر مقررات اقدام کرده و بعد از پایان این کنترل ها، متن اظهارنامه را امضاء خواهد کرد و سپس آن را به کارشناس سرویس ارزیابی تحویل می دهد. کارشناس مزبور نیز در صورت صحت اظهار، اظهار نامه را امضاء و به رئیس سرویس ارزیابی تحویل خواهد داد. به همین ترتیب رئیس سرویس ارزیابی، شماره ارزیابی تعیین شده توسط سیستم را توسط شماره عطف و کد اظهار کننده که در متن اظهار نامه نوشته شده و یا از طریق شماره ثبت اظهار نامه فراخوانی می کند و به وسیله ی رایانه به ارزیابی سیستمی آن مبادرت می نماید. بعد از آن به صورت دستی در محل مربوطه (قسمت (ب) اظهار نامه) وارد و اظهار نامه را امضاء می کند و به واحد صندوق و صدور پروانه ارسال می کند.

همانطور که گفته شد پس از ارزیابی سیستمی و امضاء اظهار نامه توسط رئیس سرویس ارزیابی، اظهار نامه و فیش بانکی به صندوق تحویل داده می شود. صندوق دار ابتدا اظهار نامه مربوطه را از سیستم فراخوانی و مبلغ فیش ارائه شده را با مبلغ محاسبه شده توسط سیستم در خانه 47 اظهار نامه مطابقت می دهد. در صورت تائید، رسید صندوق را بر اساس اطلاعات مندرج در خانه های اظهارنامه در رایانه تکمیل، کنترل و تائید می نماید. پس از آن فیش بانکی از اسناد جدا و نسبت به چاپ پروانه گمرکی اقدام می شود. پروانه چاپ شده بوسیله مسئول صندوق مهر و امضاء شده، شماره آن در دفتر مربوطه وارد می گردد سپس با اخذ رسید به صاحب کالا تحویل داده  می شود. بعد از این مرحله ترخیص کالا امکان پذیر است.

اما چنانچه محموله وارداتی یا صادراتی اظهار شود و اظهارات با محتویات محموله همخوانی نداشته باشد، گمرک با توجه به مقدار تفاوت اظهارنامه با محموله، اقدام به جریمه می کند. همچنین در صورتی که کلا اظهارکننده کالا با قصد پرداخت عوارض کمتر، اقدام به استفاده از تعرفه های دیگر می کند ، باید جریمه های سنگینی را پرداخت نماید.

طبق اطلاعیه ای که توسط گمرک جمهوری اسلامی ایران صادر گردیده است: از اول اردیبهشت ماه سال 92، به منظور استاندارد سازی اسناد، اعمال مدیریت ریسک، شفاف سازی اسناد تجاری، ارزیابی و کنترل های حین ترخیص و پس از ترخیص و موارد دیگر، اسناد ضمیمه اظهارنامه های گمرکی در صورتی پذیرفته خواهد شد که اطلاعات مربوط به مشخصات کالا، مطابق با فرمت های استاندارد شده بین المللی به گمرک اظهار شود.

اظهارنامه باید شامل تمامی موارد مانیفست، پیش فاکتور، سیاهه خرید و فهرست عدل بندی باشد. همچنین باید در اظهارنامه کلیه ی اطلاعات لازم جهت اعمال مقررات گمرکی وجود داشته باشد، حتی اگر کالا پس از آنکه وارد گمرک شده مفقود گردد.

باید توجه داشت که اظهار نامه کاملا کتبی است حتی اگرکالای مورد نظر مشمول حقوق گمرکی نباشد اما در خصوص واردات غیر تجاری توسط مسافرین، اظهار شفاهی کافی می باشد. اظهارنامه گمرکی یک تعهد حقوقی است که اظهارکننده و یا نماینده او مسئولیت کامل آن را بر عهده گرفته است و گمرک صرفا اطلاعات کلی را فراهم می کند. همچنین این مدرک به گمرک یک مزیت کلی و حق توقیف کالاهای فردی که باید حقوق و عوارض گمرک را پرداخت نماید، اعطا می نماید.

طبق ماده(20) اهمیت اظهار نامه در گمرک آنقدر زیاد است که انجام عملیات گمرکی جز در مواردی که در آیین نامه ذکر می شود حتما نیازمند ارائه ی اظهار نامه به گمرک می باشد و همچنین بنابر ماده(18) ارائه ی اظهارنامه و تشریفات گمرکی و ترخیص کالا و پرداخت کلیه وجوهی که به ورود قطعی آن کالا تعلق می گیرد، باید در اولین گمرک مجازصورت بگیرد. برای این منظور اداره کل گمرک باید نام گمرک های مجاز را برای رسیدگی به عملیات های گمرکی اعلام نماید.صلاحیت دفاتر گمرکی به مواردی همچون موقعیت جغرافیایی دفتر، عملیات های ترخیصی که توانایی انجام آن را دارد و طرز عملکرد مورد انتظار گمرک بستگی دارد، اما ترخیص کالا  در موارد خاص مانند برخی از کالاها که تاریخ انقضا دارند مثل محصولات کشاورزی، باید زیر نظر تشریفات گمرکی ویژه ای صورت بگیرد.

یکی از مبنای قانونی اظهار نامه گمرکی، تعرفه گمرکی است که باید دارای یک بخش مقدماتی که بیان کننده قواعد کلی است باشد و علاوه براین برخی قواعد که به طور خاص قابل اعمال برای موارد مشخص هستند نیز در آن ذکر شده باشد. همچنین تعرفه کمرگی دارای یک کاتالوگ مرسوم به نمانکلاتور شامل توصیف کالاها و یک جدول شامل حقوق و عوارض گمرکی و مالیات قابل اعمال برای کالاهای مختلف است. نمانکلاتور در واقع اصطلاحی است که برای شرح نامگذاری نظام مند اشیاء مورد استفاده قرار می گیرد.

درواقع جدول تعرفه گمرکی، نرخ حقوق و عوارض گمرکی و مالیات محصولات را برای هر یک از اقلام فرعی نمانکلاتور تعیین می نماید. در مورد حقوق گمرکی باید گفت که نرخ های اعمال شده که می تواند، شامل معافیت و یا حتی 200 درصد و بیشتر از آن باشد، در هر کشور متفاوت است که این تفاوت به کشور مبدا محصول بستگی دارد.

گمرک جمهوری اسلامی ایران در جهت حل بسیاری از مسائل و مشکلات موجود در گمرک کشور، بیشتر گمرکات کشور را به نظام گمرکی اطلاعات رایانه‌ای که مخفف آن “نگار” است تجهیز کرده است تا زمینه را برای راحتی در امر مبادلات بازرگانی، واردات و صادرات فراهم سازد، چرا که برای افزایش کارایی بخش تجارت بین الملل، قدم اول می تواند نوسازی نظام گمرکی و تجهیز آن با روش ها و امکانات جدید و پیشرفته باشد.