کنوانسیون (در فرانسه، Convention) یک نوع معاهده است که با هدف تدوین قواعد حقوقی و مهم مابین کشورهای مختلف تنظیم و منعقد می‌گردد. کنوانسیون یک نوع از اقسام چهارگانه معاهده‌های بین‌المللی به شمار می‌رود که بین چند کشور به امضاء می‌رسد، تا درباره یک یا چند موضوع مقرراتی را بین خود تنظیم و به مورد اجراء گذارند. پس کنوانسیون معاهده عبارت است از یک توافق کتبی که به وسیلهٔ آن دو یا چند دولت یا سازمان بین‌المللی رابطه ای بین خود در قلمرو حقوق بین‌الملل ایجاد می‌کنند. یا در صدد ایجاد آن هستند.
کنوانسیون‌های گمرکی
در این مقاله انواع کنوانسیون‌های گمرکی (معاهدات گمرکی) را بررسی می‌کنیم. از بین تعداد زیادی از کنوانسیون‌های گمرکی بین‌المللی ۴ کنوانسیون است که بیشترین کاربرد را در ایران دارد. برای آگاهی از این 4 کنوانسیون با ما همراه باشید.
انواع کنوانسیون‌های گمرکی
- کنوانسیون تجدید نظر شده کیوتو
- کنوانسیون ورود موقت
- کنوانسیون تعیین ارزش
- کنوانسیون طبقه‌بندی کالا
کنوانسیون کیوتو (تجدید نظر شده)
کنوانسیون بین‌المللی ساده و هماهنگ‌سازی رویه‌های گمرکی در سال ۱۹۷۴ اجرایی شد. پس از این مرحله عواملی به وجود آمدند که موجب ایجاد تضاد و ناکارآمدی در رویه‌ها و شیوه‌های سنتی گمرکی شده است. از بین این عوامل تاثیرگذار میتوان به رشد حمل و نقل بین‌المللی، پیشرفت باور نکردنی فن‌آوری اطلاعات و محیط به شدت رقابتی تجارت بین‌المللی که بر خدمات کیفی و رضایت مشتری بسیار تاکید داشت، اشاره کرد.
به همین دلیل سازمان جهانی گمرک در سال ۱۹۹۹ کنوانسیون کیوتو را مورد بازنگری قرار داد تا رویه‌ها و روشهای جدید و نوین را در گمرکات عضو برای ترخیص کالا به اجرا در آورد. این کنوانسیون ابرازی است که به توسعه رویه‌های جهانی گمرک کمک می‌نماید و با اجرای گسترده آن، تجارت جهانی کارایی و قابلیت پیش‌بینی پیدا میکند.
طرف‌های متعهد کنوانسیون کیوتو، تحت نظر شورای همکاری‌های گمرکی تهیه و تدوین شده است. این شورا برای رفع تفاوت بین رویه‌ها و تشریفات گمرکی طرف‌های متعهد که می‌تواند سبب کندی تجارت و سایر مبادلات بین‌المللی گردد، با تمایل به کمک مؤثر به توسعه این‌گونه مبادلات و تجارت از طریق ساده‌سازی، هماهنگ‌سازی رویه‌ها و تشریفات گمرکی تلاش میکند. شورای همکاری‌های گمرکی به وسیله توسعه همکاری‌های بین‌المللی، به امکان دستیابی به منافع اساسی حاصل از تسهیل تجارت بین‌المللی بدون نقض معیارهای مناسب کنترل گمرکی، با امعان نظر به این که ساده و هماهنگ‌سازی مزبور با اجرای مراحل زیر قابل دستیابی است.
- اجراء برنامه‌هایی به منظور نوین‌سازی مستمر رویه‌ها و تشریفات گمرکی و در نتیجه افزایش کارآیی و اثربخشی
- اعمال رویه‌ها و تشریفات گمرکی به شیوه‌ای قابل پیش‌بینی، پایدار و شفاف
- ارائه کلیه اطلاعات ضروری در مورد قوانین، مقررات، دستورالعمل‌های اجرائی، رویه‌ها و تشریفات گمرکی به طرف‌های ذی‌نفع
- کاربرد فنون جدید مانند مدیریت خطر و کنترل بر اساس بازبینی و حداکثر استفاده از فن‌آوری اطلاعات؛ به همکاری با دیگر مقامات ملی، گمرکات و جوامع تجاری، در صورت اقتضاء
- اجرای معیارهای بین المللی مربوط
- ارائه فرآیندهای سهل‌الحصول رسیدگی اداری و قضائی به طرف‌های تحت تاثیر قانون الحاق دولت جمهوری اسلامی ایران به کنوانسیون کیوتو (تجدیدنظر شده) در مورد ساده و هماهنگ‌سازی تشریفات گمرکی که در جلسه علنی روز چهارشنبه مورخ چهارم اسفند ماه یک‌هزار و سیصد و هشتاد و نه مجلس شورای اسلامی تصویب و در تاریخ ۱۳۸۹ / ۱۲ / ۱۱ به تایید شورای نگهبان رسیده و طی نامه شماره ۴۴۵/ ۸۵۰۲۴ مورخ ۱۳۸۹/ ۱۲ /۱۷ مجلس شورای اسلامی جهت اجراء ابلاغ گردید.
کنوانسیون تعیین ارزش (کنوانسیون سیستم هماهنگ شده HS)
مهمترین دلایل انعقاد کنوانسیون تعیین ارزش
- ایجاد تسهیلات در امر بازرگانی بین المللی
- ایجاد تسهیلات در امر جمع‌آوری، تطبیق و تحلیل‌های آماری به ویژه آمار بازرگانی بین المللی.
- تقلیل هزینه‌های ناشی از ضرورت تعیین، توصیف، طبقه‌بندی و کد جدید برای کالاها که طی مبادلات بین المللی از شمول یک سیستم طبقه‌بندی خارج شده و مشمول یک سیستم طبقه‌بندی دیگر می‌شوند و تسهیل یکسان کردن اسناد بازرگانی و انتقال داده‌ها
- تحول در امر تکنیک‌ها و ساختارهای بازرگانی بین‌المللی تغییرات مهمی را در کنوانسیون راجع به فهرست طبقه‌بندی برای طبقه‌بندی کالاها در تعرفه‌های گمرکی منعقد شده در بروکسل در تاریخ ۲۴ آذر ۱۳۲۹ ۱۵ دسامبر ۱۹۵۰ ایجاب میکند.
- جزئیات موردنظر دولت‌ها و مراکز بازرگانی برای مقاصد تعرفه‌ای و آماری به کار بردن آن در تعرفه‌بندی و آمار مربوط به طرق مختلف حمل و نقل کالا.
- ایجاد ارتباط هر چه نزدیک‌تر بین آمار واردات و صادرات از یک طرف و آمار تولید از طرف دیگر است، با توجه به موارد فوق توسعه صنعت و تکنولوژی و تجارت بین‌المللی ضرورت ایجاد یک نظام کدگذاری مشترک کالایی به منظور طبقه بندی و یکسان‌سازی تعاریف کالاها در کشورهای مختلف را موجب شد.
بعد از سیستم‌های طبقه‌بندی اولیه در سال ۱۹۱۳ با مشارکت ۲۹ کشور در بروکسل، نمانکلاتور ژنو، نمانکلاتور تجارت استاندارد بین‌المللی و نمانکلاتور شورای همکاری گمرکی در سال ۱۹۷۵، از اول ژانویه سال ۱۹۸۸ نمانکلاتور جدیدی تحت عنوان نمانکلاتور HS بر مبنای نمانکلاتور شورای همکاری گمرکی و ترکیب آن با سیستم هماهنگ شده جامع اروپا و ژاپن و نیز طبقه بندی تجارت استاندارد بین‌المللی اجرایی شد.
ویژگی اصلی این نمانکلاتور سادگی، دقیق و در عین حال سخت‌گیری برای جلوگیری از برداشت‌های مختلف در طبقه‌بندی یک کالای مشترک، ارائه تعرفه و سیستم آماری یکسان بین‌المللی است. این کنوانسیون شامل یک مقدمه ۲۰ ماده و ضمیمه آن می‌باشد و به زبان انگلیسی و فرانسه تدوین شده است. کنوانسیون HS یک قانون بین‌المللی است و شامل فهرست طبقه‌بندی شامل شماره‌های اصلی و فرعی ۶ رقمی کدهای عددی مربوط، یادداشت‌ها، قسمت‌ها، فصل‌های جدول مقررات صادرات و واردات و همچنین قواعد عمومی برای تفسير جزء سیسم هماهنگ شده است.
دولت جمهوری اسلامی ایران در تاریخ ۲۴ خرداد ۱۳۶۳ هجری شمسی مطابق با ۱۴ ژوئن ۱۹۸۳ میلادی به کنوانسیون بین‌المللی سیستم هماهنگ شده توصیف و کدگذاری کالا منعقده در بروکسل و مشتمل بر یک مقدمه، ۲۰ ماده و ضمیمه آن فهرست طبقه‌بندی سیستم هماهنگ شده پیوست.
موافقتنامه تعیین ارزش سازمان تجارت جهانی
مهمترین هدف سازمان تجارت جهانی که در سال ۱۹۹۵ با تبدیل گات به سازمان تجارت جهانی پی ریزی شده، ایجاد یک سیستم تجارت آزاد است که در آن کشورها بتوانند طبق شرایط رقابتی عادلانه با یکدیگر به تجارت بپردازند. این موافقت نامه به عنوان یک نظام بین المللی در تعیین ارزش گمرکی کالا، یکی از اهداف عمده سازمان جهانی تجارت، یعنی پیاده سازی یکنواخت و هماهنگ رویه‌های تعیین ارزش گمرکی در سراسر جهان را محقق ساخته است. تسهیل ترخیص کالا از گمرک و ارتقاء کارایی و بهره وری گمرکات، افزایش قابلیت اطمینان و اعتبار اطلاعات آماری مربوط به تجارت جهانی و امکان مقایسه صحیح‌‍تر از حقوق و عوارض گمرکی و سایر مالیات‌های متعلقه و فراهم سازی زبان حرفه ای مشترک برای انجام مذاکرات بین‌المللی تجاری از جمله محاسن تدوین و اجرای این موافقت نامه است. فصل مربوط به تعیین ارزش کالا در قانون جدید امور گمرکی با لحاظ اصولی این موافقت نامه تدوین شده است.
بر اساس مذاکرات انجام شده در کشور اروگوئه در سال 1994 کلیه کشورهای عضو سازمان تجارت جهانی ملزم شدند، موافقت نامه تعیین ارزش گات را اجرا کنند. همچنین توافق شد که کشورهای در حال توسعه، این موافقت نامه را با تاخیرهای ۵ ساله اجرا کنند. اجرای موافقت نامه تعیین ارزش wto ، نقش مهمی در ارتقاء کارآیی تجاری با ایجاد ثبات، درستی، سهولت، آینده نگری و شفافیت ایفاء میکند، موافقتنامه اجرای ماده ۷ گات نتیجه مذاکرات تجاری چند جانبه دور توکیو می‌باشد که در سال ۱۹۷۹ تصویب و در سال ۱۹۸۱ اجرا شد. سپس قسمت‌هایی از آن در مذاکرات دور اروگوئه مورد بازنگری قرار گرفت.
هدف اصلی این موافقتنامه ایجاد یک سیستم منصفانه، يكنواخت و بی‌طرف جهت تعیین ارزش کالاها برای منظورهای گمرکی با رعایت واقیعت های تجاری و جلوگیری از کاربرد ارزش‌های ساختگی گمرکی است. این موافقتنامه دارای ۲۴ ماده است.
اصول کلی تعیین ارزش کالاهای گمرکی در این موافقت نامه بر مبنای شش روش است:
- ارزش معاملاتی کالاهای وارداتی
- ارزش معاملاتی کالاهای مثل
- ارزش معاملاتی کالاهای مشابه
- ارزش تفریقی
- ارزش محاسباتی
- روش برگشتی یا سایر روشهای منطقی سازمان تجارت جهانی WTO
جنگ‌های جهانی اول و دوم رکود اقتصادی شدیدی را بر دنیا حاکم کرد. برای تقویت اقتصاد جهان نیاز به آزادی تجاری و رد و بدل کردن آزادانه کالا بین کشورها بود.
کنوانسیون ورود موقت ATA
ورود موقت یک رویه گمرکی است که به موجب آن کالاهای مشخصی از جمله وسایل حمل و نقل می‌توانند به قلمروی گمرکی به صورت مشروط و معاف از پرداخت حقوق و عوارض ورودی و بدون اعمال ممنوعیت‌ها یا محدودیت‌های ورودی با ماهیت اقتصادی وارد شوند.
این کالاها از جمله وسایل حمل و نقل باید به منظور مشخص وارد شوند و برای صادرات مجدد در یک دوره زمانی خاص و بدون هیچ تغییر، غیر از استهلاک عادی ناشی از استفاده از آنها در نظر گرفته شوند. از همین رو در بین کنواسیون‌های گمرکی ، کنوانسیون ورود موقت در استانبول در و تاریخ بیست و ششم ژوئن سال ۱۹۹۰ میلادی ۵/ ۴ / ۱۳۶۹ هجری شمسی در یک نسخه اصلی به زبان‌های انگلیسی و فرانسوی که هر دو متن از اعتبار برابر برخوردار هستند، تنظیم شد.
ماده واحده – به دولت جمهوری اسلامی ایران اجازه داده می شود به کنوانسیون ورود موقت مورخ بیست و ششم ژوئن ۱۹۹۰ میلادی ۵/ ۴ / ۱۳۶۹ هجری شمسی به شرح پیوست مشتمل بر ۳۴ ماده و پیوستهای الف تا ث آن ملحق گردد.
کنوانسیون طبقه‌بندی کالا
کنوانسیون طبقه‌بندی کالا یا همان سیستم هماهنگ‌شده توصیف و کدگذاری کالاها (HS Code)، یک چارچوب استاندارد بین‌المللی برای طبقه‌بندی کالاها است. این سیستم توسط سازمان جهانی گمرک (WCO) طراحی شده و به‌عنوان یک زبان مشترک برای تجارت بین‌المللی عمل میکند. هدف اصلی این کنوانسیون، تسهیل تجارت بین‌المللی از طریق ایجاد یک سیستم یکپارچه برای شناسایی و طبقه‌بندی کالاها است.
هدف کنوانسیون طبقه‌بندی کالا
- یکپارچه‌سازی فرآیندهای گمرکی: با استفاده از کدهای واحد، کالاها در سراسر جهان به‌راحتی شناسایی می‌شوند.
- تسهیل تجارت بین‌المللی: حذف سردرگمی‌های ناشی از تفاوت‌های زبانی و فنی در طبقه‌بندی کالاها.
- پشتیبانی از سیاست‌های اقتصادی و تجاری: این سیستم به کشورها کمک میکند تا سیاست‌های مالیاتی، وارداتی و صادراتی خود را بر اساس طبقه‌بندی دقیق کالاها تنظیم کنند.
- کنترل آمار تجاری: فراهم‌کردن داده‌های دقیق برای تحلیل تجارت بین‌المللی.
ساختار سیستم طبقه‌بندی HS Code
این سیستم شامل کدهایی است که کالاها را در سطوح مختلف به دسته‌بندی‌های کلی و جزئی تقسیم میکند:
- بخش‌ها (Sections): 21 بخش کلی کالاها (مانند مواد معدنی، محصولات شیمیایی، ماشین‌آلات و غیره).
- فصول (Chapters): هر بخش به چند فصل تقسیم می‌شود (99 فصل در کل).
- سرفصل‌ها (Headings): هر فصل به سرفصل‌های دقیق‌تر تقسیم می‌شود.
- زیرسرفصل‌ها (Subheadings): جزئیات بیشتری از هر کالا ارائه می‌دهد.
مزایای استفاده از کنوانسیون طبقه‌بندی کالا
- هماهنگی جهانی: ایجاد زبان مشترک برای شناسایی کالاها در سطح بین‌المللی.
- شفافیت در تجارت: کاهش مشکلات قانونی و عملیاتی مرتبط با طبقه‌بندی نادرست کالاها.
- تسهیل امور گمرکی: سرعت‌بخشیدن به فرآیندهای ترخیص کالا.
- بهبود آمار تجاری: ارائه داده‌های دقیق‌تر برای تحلیل و تصمیم‌گیری اقتصادی.
کاربردهای کنوانسیون
- تعیین تعرفه‌های گمرکی و مالیاتی.
- تدوین مقررات تجاری و محدودیت‌های واردات و صادرات.
- ارائه اطلاعات دقیق برای تنظیم قراردادهای بین‌المللی.
- جمع‌آوری و تجزیه‌وتحلیل آمار تجارت جهانی.
جمع‌بندی
کنوانسیون‌ها در حوزه گمرکی با هدف هماهنگ‌سازی و تسهیل فرآیندهای تجاری بین‌المللی طراحی شده‌اند. از میان مهمترین این کنوانسیون‌ها میتوان به کنوانسیون کیوتو (تجدید نظر شده) برای ساده‌سازی رویه‌های گمرکی، کنوانسیون تعیین ارزش برای یکنواخت‌سازی ارزش‌گذاری کالاها، کنوانسیون طبقه‌بندی کالا (HS Code) برای استانداردسازی کدگذاری و طبقه‌بندی کالاها، و کنوانسیون ورود موقت (ATA) برای تسهیل ورود موقت کالاها اشاره کرد. این معاهدات با ایجاد شفافیت، کاهش هزینه‌ها و ارائه چارچوب‌های منسجم، نقش کلیدی در افزایش کارایی گمرکات و تسریع روند تجارت جهانی ایفا می‌کنند و به بهبود روابط اقتصادی بین کشورها کمک می‌کنند.
