تشخیص کالای قانونی از قاچاق یکی از دغدغه‌های همیشگی مصرف‌کنندگان است. این مسئله چه در وسایل و کالاهای دیجیتال و چه در کالاهای بادوام و لوازم‌خانگی برای خریدار بسیار مهم است. نهادهای مربوطه مانند گمرک راهکارهایی برای تشخیص کالای قانونی از قاچاق را پیش روی مصرف‌کنندگان گذاشته‌اند. در اینجا به بررسی این روش‌ها برای تأیید اصالت قانونی‌بودن کالا پیش از خرید می‌پردازیم.
پیشنهاد خواندنی؛ چه مواردی شامل قاچاق کالا است؟
نحوه تشخیص کالای قاچاق
در بعضی موارد می‌توان پیش از پرداخت و موقع خرید با روش‌های ساده‌ای که تدوین شده است به استعلام قانونی‌بودن و غیرقانونی بودن کالا پرداخت.
- استعلام شماره‌گیری با کد دستوری #۷۷۷۷*۴* اولین و ساده‌ترین راه است. پس از شماره‌گیری این کد دستوری با انتخاب گزینه «سامانه جامع گارانتی» > «استعلام گارانتی» > واردکردن «شماره رهگیری» می‌توان از اصل یا تقلبی بودن کالا اطمینان پیدا کرد. در تلفن‌های همراه همان IMEI گوشی را می‌تواند به‌عنوان شماره رهگیری وارد کنید. شناسه رهگیری کدی چند رقمی است که برای منحصربه‌فرد کردن هر محصول، روی بسته‌بندی و محصول درج می‌شود.
- روش دوم تشخیص کالای قاچاق استفاده از سامانه جامع گارانتی به آدرس اینترنتی irangs.ir است. در این روش، پس از ورود به درگاه اینترنتی، شناسه رهگیری کالا در بخش «استعلام اصالت گارانتی کالا» وارد و استعلام کالای مدنظر انجام می‌شود.
البته در سامانه «ایران جی اس»، برندهای معتبر و گارانتی‌های اصلی تحت نظارت و کنترل مستمر سازمان حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان معرفی شده است. باتوجه‌به وجود شناسه رهگیری روی کالاها، این شناسه، کالاها و محصولات رسمی، معتبر و دارای اصالت را از اجناس قاچاق متمایز می‌کند که در سامانه ایران جی اس نیز به آن پرداخته شده است.
اطلاع دقیق از وضعیت کالای نو و دست‌دوم
با استعلام هرکدام از دو شیوه کد دستوری و سایت ایران‌جی‌اس، اطلاعاتی همچون مدل، برند، مرجع سازنده، شرکت گارانتی کننده، چگونگی فعال‌سازی گارانتی، شرح کالا، تاریخ شروع گارانتی، تاریخ اعتبار گارانتی، مدت گارانتی و شناسه کالا در اختیار مشتریان قرار می‌گیرد.
در نظر داشته باشید اگر در پاسخ استعلام، برای «تاریخ شروع گارانتی» عددی درج شده بود، کالای موردنظر دست‌دوم است.
ملاک تشخیص قاچاق؛ سامانه جامع امور گمرکی
راه دیگر تشخیص کالای قاچاق استفاده از سامانه گمرک است. سامانه جامع امور گمرکی و کدهای رهگیری الکترونیکی جایگزین پروانه سبز کاغذی شده است.
در خصوص چگونگی تشخیص کالای قاچاق از غیر قاچاق، روابط‌عمومی گمرک در سال 95 اعلام کرد: «ملاک تشخیص کالای قاچاق در قانون، اطلاعات الکترونیکی مندرج در سامانه است و به‌جای پروانه سبز کاغذی، هم‌اکنون کدهای رهگیری الکترونیکی صادر می‌شود و جای تأسف است که برخی قانون را فصل‌الخطاب نمی‌دانند و قصد دارند فاکتورهای صادره خود را جایگزین قانون نمایند.»
در حال حاضر و با سیستمی شدن رویه‌ها در گمرکات سراسر کشور یک کد رهگیری که جایگزین برگ سبز شده است در اختیار واردکنندگان کالا قرار می‌گیرد که می‌توانند به‌وسیله آن اقدام به رهگیری وضعیت کالای خود در مراحل مختلف کنند.
در سامانه جامع گمرکی کلیه اطلاعات پته‌های عبوری بر اساس اطلاعات تأیید شده ذخیره می‌شود، باتوجه‌به قابلیت‌های این سامانه برای شناسایی کالای قاچاق از غیر قاچاق و به‌منظور استعلام سریع و دقیق اسناد گمرکی، سیستم پیام کوتاه راه‌اندازی شده است، به این صورت که نیروی انتظامی و سایر سازمان‌های نظارتی و کنترلی بر اساس دسترسی‌های مشخص می‌توانند با استفاده از سامانه پیام کوتاه اقدام به ارسال شماره پته یا شماره خودرو نمایند. براین‌اساس به‌صورت آنی پاسخ استعلام به دستگاه‌های ذی‌ربط داده می‌شود و در صورت صحت و اصالت، اطلاعات مربوطه به نوع خودرو، نوع کالا و مشخصات کالا به تفکیک نمایش‌داده‌شده و در صورت عدم صحت اطلاعات پیغام هشدار ارسال می‌گردد.
گمرک ایران از کلیه اصناف درخواست کرده که از فروش هرگونه کالای قاچاق خودداری کنند و از اتحادیه فروشندگان لوازم‌خانگی نیز خواسته است به‌منظور جلوگیری از بروز هرگونه مشکل، در صورت داشتن اسنادی مبنی بر تخلف دراسرع‌وقت مراتب را به دفاتر نظارتی گمرک ایران جهت پیگیری اطلاع دهند.
در توضیح گمرک تأکید شده است: گمرک جمهوری اسلامی ایران حق پیگیری برخی مسائل و اتهامات مطرح شده از طریق مراجع ذی‌صلاح را برای خود محفوظ می‌داند. شایان‌ذکر است اگر اصناف از خرید کالای وارده از مسیرهای غیرقانونی و قاچاق خودداری کنند، امکان عرضه و فروش آنها فراهم نخواهد بود. همچنین اگر اصناف بر مبنای قانون از عرضه و توزیع کالای خارجی فاقد شناسنامه معتبر گمرکی خودداری نمایند، بسیاری از مشکلات موجود در خصوص مبارزه با قاچاق برطرف خواهد شد.
همچنین در ماده ۱۱۷ قانون امور گمرکی آمده است: «اسناد مثبته گمرکی که در موارد احتمالی قاچاق می‌توان به آن استناد نمود، عبارت‌اند از پروانه‌های ورود گمرکی، پته گمرکی، قبض سپرده موجب ترخیص کالا و سایر موارد مندرج در این ماده است و مشخصات مذکور در این اسناد باید با مشخصات کالا تطبیق نمایند.» بند (ژ) قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز نیز بر همان اسناد مثبته گمرکی تأکید دارد، بدین ترتیب عدم ثبت اطلاعات ورود یک کالا در گمرک نشان‌دهنده قاچاق بودن آن است و کلیه اصناف کشور باید از فروش هرگونه کالای قاچاق امتناع نمایند. به‌عبارت‌دیگر فاکتور صادر شده در خصوص یک کالای وارداتی زمانی درست و قابل‌قبول است که وقتی به ید ماقبل همان کالا برگردیم، اصالت واردات آن کالا از گمرک بر اساس اطلاعات مندرج در سامانه جامع گمرکی مشخص شود.
