طبق آمارهای منتشر شده در ۷ ماه گذشته، کشور عراق با سهم ۲۱درصدی از کل صادرات ایران در جایگاه اولین مقصد عمده صادرات کالاهای غیرنفتی قرار گرفت. این در حالی است که سال‌های متمادی این جایگاه به چین تعلق داشت. یکی از دلایل این تغییر، افزایش هزینه‌های تجاری است که باعث شده تا بازرگانان با هدف به دست آوردن سود بیشتر با صرف هزینه کمتر به تجارت با کشورهای همسایه روی بیاورند. لازم به ذکر است در این مدت زمان مورد بررسی میزان صادرات کالا به عراق ۵ میلیارد و ۷۳۰ میلیون دلار برآورد شده است. در این گزارش ها تراز تجاری مهرماه منفی اعلام شد و عراق توانست پس از مدت ها صدرنشین مقصد صادرات ایران شود. این تغییر، یکی از مهم‌ترین خبرهای اخیر گمرک ایران است.
برای بررسی دقیق تر علت این تغییرات باید به تراز تجاری ایران در 7 ماه گذشته دقت کرد که با توجه به آمارها مثبت بوده است ولی در مدت مشابه سال گذشته تراز تجاری منفی و فاصله صادرات و واردات بسیار زیاد بود و مهم ترین علت آن افزایش نرخ ارز است که موجب کاهش تمایل به واردات و در مقابل، افزایش صادرات شده است. از سوی دیگر واردات در فصل تابستان ، روندی نزولی داشته است ولی ناگهان رشد ارزشی صادرات در اولین ماه پاییز نسبت به شهریور سال جاری ۸ درصد و رشد واردات در همین بازه زمانی ۲۵ درصد ارزیابی شده است بنابراین در نخستین ماه پاییز شاهد افزایش واردات نسبت به سه ماه قبل بوده‌ایم. علت این اتفاق بخشنامه‌ها و تصمیمات ارزی دولت است. در واقع در فصل تابستان، کثرت دستورالعمل‌های ارزی موجب رسوب کالا در گمرکات بود. این در حالی است که در مهرماه تا حدی این مشکلات برطرف شد و به این ترتیب، رسوب کالا در گمرک، کاهش یافت. بنابراین می‌توان گفت افزایش واردات در مهرماه تنها به واردات صورت گرفته در همین ماه اختصاص ندارد، بلکه کالاهای واردشده به گمرک که در ماه های گذشته رسوب کرده بودند، در مهرماه ترخیص شده و از این‌رو به آمارهای این ماه افزوده شده اند.
یکی از عوامل موثر در کاهش رسوب کالا در گمرک، معافیت تعداد بیشتری از کالاها از پرداخت مابه‌التفاوت ارزی است زیرا با توجه به آخرین تصمیمات دولت ۳۶۳۴ قلم کالا از پرداخت مابه‌التفاوت ارزی معاف هستند. بنابراین قسمتی از کالاهایی که در گمرک به این علت باقی مانده بودند، با این تصمیم گیری ، ترخیص شدند.عامل دوم موثر در افزایش واردات در مهرماه نیز به خاطر اجازه ترخیص کالاها بدون انتقال ارز بوده که از اوایل همین ماه به اجرا درآمده است. از عوامل دیگر هم می توان به تخصیص به موقع ارز به واردات اشاره کرد، همچنین به گفته واردکنندگان، روند تخصیص ارز در سامانه نیما بهبود یافته و به همین دلیل، مساله تخصیص و تامین ارز برای کالاهای ثبت‌سفارش شده درحال رسیدگی است.
اما اتفاق مهمی که در ابتدا نیز به آن اشاره شد صدرنشینی عراق در جدول مقاصد صادراتی ایران است و همانطور که گفته شد افزایش نرخ ارز، تمایل به صادرات را بیشتر کرده و علاوه بر این صادرات کم‌هزینه‌تر نیز می‌تواند سود بیشتری را برای صادرکننده به همراه داشته باشد. صادرات به دو کشور عراق و افغانستان در این شرایط و با توجه به کاهش هزینه های تجار ، مقرون به صرفه تر است و به همین دلیل، صادرکنندگان ترجیح می‌دهند کالاهای خود را به این دو کشور بفروشند. همچنین تنوع کالاهای صادراتی به دو کشور عراق و افغانستان زیاد است. در گذشته هم این تنوع وجود داشت؛ اما در مقیاس‌های کوچک صادر می‌شد. ولی درحال حاضر با توجه به جذابیت‌های صادرات، این کالاها به میزان بسیار بیشتری به این کشورها صادر می‌شوند.
منبع : افکارنیوز
