دامپینگ چیست؟
در تجارت بین‌المللی واژه انگلیسی دامپینگ (Dumping) به معنای قیمت شکنی یا بازار شکنی بوده و از مفاهیم خاص اقتصادی به شمار می‌رود. دامپینگ، از کلمه (Dump) به معنی شکستن قیمت برگرفته‌شده است.
در مباحث بازرگانی و بخش واردات و صادرات کالا، دامپینگ مفهومی گسترده و البته کمی پیچیده دارد که با شناخت انواع دامپینگ و راه‌های مقابله با آن می‌توان به نقش دامپینگ در اقتصاد و به‌ویژه تجارت بین‌المللی بیشتر پی برد.
مفهوم دامپینگ اقتصادی
در اوایل قرن بیستم میلادی، کشور انگلستان به منظور بهبود شرایط صنایع داخلی خود ناشی از ورود کالاهای آمریکایی به این کشور اقدام به دامپینگِ اقتصادی کرده و طی یک توافق‌نامه کشور امریکا را ملزم به رعایت قوانین تجاری جدید کرد. از آن پس دامپینگ دارای مفهومی اقتصادی نیز شد.
تعریف دامپینگ در بازرگانی و تجارت که در فارسی به رقابت مکارانه و یا تبعیض در قیمت‌ها گفته می‌شود، این است، زمانی که کالایی را با هزینه‌ای کمتر از قیمت تمام شده آن فروخته و یا در بازارهای کشورهای دیگر به قیمت کمتر از بازار داخلی عرضه گردد، دامپینگ اتفاق افتاده است.
به طور مثال کالای X با هزینه ۲۰۰ دلاری تولید شده و با قیمت ۴۰۰ دلاری در همان کشور فروخته می‌شود. حال اگر این کالا در کشورهای دیگر با قیمت ۱۰۰ دلار عرضه گردد، دامپینگ رخ داده است.
استراتژی و علل وقوع دامپینگ
سیاست کلی دامپینگ، به دست آوردن بازار با حذف رقبا است. مسلماً بیشتر مشتریان کالای ارزان‌تر را ترجیح خواهد داد. البته در بیشتر مواقع دامپینگ، هنگامی انجام می‌گیرد که کالای موردنظر از نظر کیفی پایینتر از دیگر کالاهای مشابه آن در بازار بوده و عملاً در رقابت سالم با دیگر رقبا از شانس زیادی برای فروش برخوردار نخواهد بود. بنابراین سعی می‌کنند با شکستن قیمت‌ها اقدام به جذب مشتری و فروش بیشتر کالای خود کنند.
در یک جمع‌بندی کلی می‌توان علت وقوع دامپینگ را در چهار دلیل زیر خلاصه کرد:
۱. حذف رقبا و به دست آوردن بازار حتی با پذیرش ضررهای کوتاه‌مدت
۲. کاهش کالاهای دپو شده در انبارها
۳. در اختیار گرفتن بخشی از سهم بازار هدف کالای خود
۴. کاهش زیان‌های ناشی از کالاهای بی‌کیفیت غیرقابل رقابت و فروش
انواع دامپینگ
دامپینگ را بر اساس مدت زمان وقوع آن به سه گروه اصلی زیر تقسیم می‌نمایند:
۱. دامپینگِ بلندمدت (مستمر یا دائمی)
۲. دامپینگِ کوتاه مدت (مخرب یا غارتگر)
۳. دامپینگِ فصلی (تصادفی)
دامپینگِ مستمر چیست؟
این نوع دامپینگ، به دامپینگِ دائمی یا بلندمدت هم مشهور است، زمانی رخ می‌دهد که هزینه تولید کالایی با افزایش تولید کم می‌شود؛ از این رو می‌توان کالای فوق را در بازارهای خارجی به قیمت کمتر از بازار داخلی به فروش رساند. به عبارتی دیگر هنگامی که صنعتگر داخلی به دلیل عدم وجود هزینه صادرات کالا و نبود محدودیت‌های تجاری، کالای خود را در بازار داخلی بیشتر از بازارهای خارجی می‌فروشد که در آنجا رقبای قدرتمند خارجی وجود دارد. قیمت خودروهای داخلی نمونه بارز دامپینگِ مستمر در ایران بوده که قیمت خرید آن‌ها در خارج از کشور بسیار کمتر از داخل کشور است.
دامپینگِ مخرب چیست؟
در برخی مواقع شرکت‌های بزرگ تولیدی، به منظور حذف رقبای و یا از بین بردن صنعت داخلی یک کشور، کالای خود را موقتاً با قیمتی کمتر از قیمت داخلی و حتی پایینتر از هزینه تمام‌شده و با ضرر به فروش می‌رسانند. در این صورت دامپینگ کوتاه‌مدت یا غارتگر رخ داده است.
معمولا این نوع فروش برای مدت زمان کوتاهی خواهد بود و پس از حذف رقبا و انحصار بازار، کالا با سود کامل و قیمت بالاتر به فروش خواهد رسید. وجود پوشاک و دیگر کالاهای چینی بی‌کیفیت ارزان قیمت در بازار ایران از نمونه‌های عینی دامپینگِ مخرب یا کوتاه‌مدت در کشور ما به شمار می‌آیند.
دامپینگِ فصلی چیست؟
دامپینگِ تصادفی یا فصلی به معنای فروش کالایی با قیمت کمتر از بازار داخلی به طور اتفاقی در بازار خارجی به دلیل تغییر فصل است. این فروش تا زمانی ادامه خواهد داشت تا مازاد پیش‌بینی نشده کالا از انبار تخلیه شود. در واقع علت وقوع دامپینگِ فصلی این است که با فروش مازاد کالا با قیمت کمتر در بازار خارجی، قیمت کالا در بازار داخلی تغییر پیدا نکند.
تاثیرات دامپینگ در اقتصاد کشورها
مسلما هنگامی که در کشوری دامپینگ اتفاق می‌افتد، مصرف‌کنندگان و مشتریان آن محصول می‌توانند کالا را با هزینه‌ای ارزان‌تر از دیگر محصولات مشابه تهیه کنند و این مورد نقطه مثبت دامپینگ به شمار می‌آید.
علاوه بر این دیگر رقبا هم مجبورند برای خارج نشدن از بازار محصولات باکیفیت‌تر و ارزان‌تری تولید کنند که در هر حال هم باز به سود مصرف‌کننده خواهد بود.
اما از طرفی دیگر اثرات سو دامپینگ، بسیار بیشتر از فواید آن است. دامپینگ، سبب می‌شود که بنگاه‌های اقتصادی بزرگ واقع در کشورهای ثروتمند با ایجاد رقابت صوری و حیله‌گرانه، نبض بازارهای جهانی را به دست آورده و روز به روز بر ثروت خود بیفزایند؛ در مقابل کشورهای توسعه نیافته توان رقابت نداشته و فقر و بیکاری در بین مردم بیشتر خواهد شد.
آنتی دامپینگ چیست؟
تاثیرات نامطلوب دامپینگ بر اقتصاد کشورها و حتی تجارت جهانی سبب شد تا یک سری روش‌ها و ابزارهایی جهت مقابله با آن به وجود آیند که به آنتی دامپینگ، یا ضد دامپینگ شهرت دارند.
بدین منظور سازمان تجارت جهانی (WFO) طی یک توافق‌نامه انجام دامپینگ را ممنوع کرده و به کشورها این اختیار را داده در صورت اثبات انجام دامپینگ، برای جلوگیری از زیان صنایع داخلی خود یک سری محدودیت‌ها و مقررات تعریف و اجرا نمایند.
بیشتر این محدودیت‌ها به شکل عوارضی و مالیات جبرانی است.
هر چند محدودیت‌های ضد دامپینگی کمکی به صنایع داخلی نمی‌کند؛ اما آن‌ها را از اثرات و زیان‌های ناشی از دامپینگ، مصون می‌کند.
راهکار و استراتژی مقابله با دامپینگ در ایران
بر اساس مواد ۱۰، ۱۱ و ۱۲۱ قانون امور گمرکی ایران و آیین‌نامه اجرایی آن، چنانچه قیمت یک کالا کمتر از قیمت واقعیش باشد و یا کالا دارای ارزش پایینی باشد، از آن کالا عوارض و حقوق گمرکی دریافت می‌شود تا خسارات ناشی از دامپینگ را جبران نماید.
