کالای مرجوعی به کالاهایی گفته می شود که وارد کشور شده و بنا به دلایلی مانند مشکل در بخشی از کالا، صدمه به کالا، مغایرت کالا و یا هر مورد دیگر باید به کشور مبدا و یا کشور صادر کننده برگردانده شود. برای مثال: نداشتن گواهی استاندارد مربوطه به هر کالا، ترخیص صورت نمی گیرد وکالا مرجوع می شود.
کالاهای مرجوعی، کالای متروکه هم نامیده می شود. در واقع این نوع کالا وارد مرزهای کشور شده، اما صاحب آن بنا به دلایل موجهی قصد ترخیص آن را ندارد. در یک تعریف ساده تر کالا یا محصولات مرجوعی اجناسی هستند که به دلایلی از جمله ممنوعیت، غیرمجاز بودن و یا عدم تطبیق با مجوزهای مربوطه قابل ترخیص از سوی کشور وارد کننده را ندارد.
خوب است بدانید محصولات مرجوعی که سومین بخش از خدمات واردات و خدمات صادرات می باشد، در دسته بندی واردات غیرقطعی یا همان واردات موقت و یا صادرات غیر قطعی و موقت قرار می گیرند. شایان ذکر است در قوانین واردات دسته کالایی بسیار مهم می باشد.
تفاوت کالای مرجوعی و کالای برگشتی چیست؟
- در امور گمرکی دو اصطلاح «کالای مرجوعی» و «کالای برگشتی» به دو منظور مختلف به کار می‌رود. این دو اصطلاح هر کدام به نوع خاصی از ارسال محصول اشاره دارند که قوانین متفاوتی برای هر کدام از آن‌ها لحاظ می‌شود. در تشریفات گمرکی، ارزش کالایی که در یکی از این دودسته قرار بگیرد، به طریق متفاوتی تعریف و تعیین می‌شود.
- کالای مرجوعی با کالای برگشتی تفاوت دارد. به‌طورکلی کالای برگشتی معمولاً در دسته صادرات موقت قرار می‌گیرد و به دلایلی مانند حضور در نمایشگاه‌ها، تکمیل یا بازدید نمونه‌ای به خارج از کشور ارسال شده و پس از مدت معینی بازگردانده می‌شود. اما کالای مرجوعی، قبل از ترخیص از گمرک مقصد، بنا به دلایلی مانند ایراد فنی، عدم دریافت مجوزهای لازم یا مغایرت با قوانین، قابلیت ورود قطعی یا موقت را ندارد و باید به کشور صادرکننده بازگردانده شود.
- كالاي برگشتي جزء صادرات موقت بوده كه غالباً براي شركت در نمايشگاه ها، کنگره ها و یا هر مراسم بین المللی، جهت تعمير، تكميل و یا به صورت نمونه بازدید کالا، به خارج از كشور ارسال می شود و پس از استفاده، به مبدا برگردانده می شود.
- كالاي مرجوعي كالايي است كه قبل از مراحل ترخيص کالا ازگمرك مقصد، براي ورود قطعی و يا موقت، بنا به دلایلی همچون صدمه و ایراد فنی و غیره باید به مبدا خروج کالا، مرجوع شوند.
کالاهای مرجوعی شامل چه کالاهایی می شود؟
برخی از کالاهایی که در دسته‌بندی کالای مرجوعی قرار می‌گیرند، عبارت‌اند از:
- محصولات دارای نقص تولیدی یا ظاهری که موجب عدم رضایت مشتری می‌شوند.
- کالاهایی که از تاریخ تولید آن‌ها زمان زیادی گذشته و مدت زیادی در انبار مانده‌اند.
- محصولاتی که در زمان حمل‌ونقل آسیب‌دیده و نیاز به تعمیر دارند.
- کالاهایی که پس از خرید توسط مشتری مرجوع شده و برای تعویض به فروشنده بازگردانده شده‌اند.
عوامل تاثیر گذار بر کالای مرجوعی
مرجوع کردن کالا از گمرک به دلایل مختلفی انجام می‌شود که برخی از آن‌ها مربوط به اسناد و مدارک، برخی به استانداردهای کیفی و برخی به قوانین و مقررات واردات و صادرات مرتبط هستند. در ادامه، مهم‌ترین دلایل مرجوعی کالا را به‌طور دقیق‌تر بررسی می‌کنیم:
۱. عدم انطباق کالا با اسناد گمرکی
گاهی مشخصات کالای وارداتی با اطلاعات ثبت‌شده در اظهارنامه گمرکی یا سایر اسناد ارائه‌شده تطابق ندارد. این عدم انطباق ممکن است در یکی از موارد زیر باشد:
- مغایرت در نوع کالا (مثلاً در اسناد، دستگاه‌های الکترونیکی ثبت‌شده اما محموله شامل لوازم جانبی باشد).
- مغایرت در تعداد یا وزن کالا (مثلاً تعداد یا وزن بیشتر یا کمتر از مقدار اظهارشده باشد).
- اختلاف در ارزش کالا که می‌تواند باعث بروز مشکل در محاسبه حقوق و عوارض گمرکی شود.
- اشتباه در کد تعرفه گمرکی که منجر به اختلاف در میزان تعرفه‌های ورودی شده و ممکن است باعث مرجوعی کالا گردد.
۲. عدم تأیید استانداردها و مقررات بهداشتی و ایمنی
برخی از کالاها باید استانداردهای مشخصی را رعایت کنند و تأییدیه سازمان‌های ذی‌ربط را بگیرند. اگر کالای وارداتی فاقد این تأییدیه‌ها باشد، ممکن است مرجوع شود.
- کالاهای مشمول استاندارد اجباری: برخی از محصولات مانند لوازم خانگی، تجهیزات صنعتی و برخی کالاهای الکترونیکی باید استانداردهای داخلی را رعایت کنند و گواهینامه تأییدیه کیفیت بگیرند.
- مقررات بهداشتی و دارویی: مواد غذایی، داروها، مکمل‌های غذایی و محصولات آرایشی بهداشتی باید تأیید وزارت بهداشت را داشته باشند. در غیر این صورت، اجازه ورود نخواهند داشت.
- محصولات آلاینده و خطرناک: برخی کالاها مانند مواد شیمیایی و صنعتی ممکن است به دلیل خطرات زیست‌محیطی یا استانداردهای ایمنی رد شوند.
۳. ممنوعیت یا محدودیت ورود کالا
- بعضی از کالاها به دلایل قانونی، فرهنگی یا امنیتی در لیست کالاهای ممنوعه یا محدودشده قرار دارند. در صورت واردات این کالاها بدون داشتن مجوزهای لازم، مرجوعی آن‌ها الزامی است.
- کالاهای ممنوعه: برخی کالاها، مانند مشروبات الکلی، مواد مخدر، تجهیزات قمار و برخی محصولات فرهنگی (مانند کتب و فیلم‌های غیرمجاز)، به‌طور کلی ممنوع هستند.
- کالاهای دارای شرایط خاص: برخی کالاها مانند تجهیزات مخابراتی، دوربین‌های مداربسته، برخی داروها و مواد شیمیایی نیاز به مجوزهای خاصی از نهادهای مربوطه دارند. در صورت نبود این مجوزها، کالا مرجوع خواهد شد.
۴. مشکلات مربوط به ثبت سفارش و مجوزهای وارداتی
تمام کالاهای وارداتی باید دارای ثبت سفارش معتبر در سامانه جامع تجارت باشند. مشکلاتی که می‌تواند باعث مرجوع شدن کالا شوند شامل موارد زیر هستند:
- عدم ثبت سفارش یا ثبت اشتباه: اگر کالا بدون ثبت سفارش کالا یا با مشخصاتی متفاوت از آنچه در ثبت سفارش آمده وارد شود.
- انقضای مجوزهای واردات: برخی کالاها نیاز به مجوزهای خاص از وزارت صمت، سازمان غذا و دارو، سازمان محیط زیست و غیره دارند که در صورت انقضا یا عدم دریافت این مجوزها، کالا باید مرجوع شود.
- محدودیت‌های ارزی و بانکی: اگر کالا از طریق ارزهای دولتی یا نیمایی خریداری شده باشد ولی مستندات بانکی آن تأیید نشود، ممکن است کالا امکان ترخیص نداشته و مجبور به مرجوعی شود.
۵. عدم پرداخت حقوق و عوارض گمرکی
حقوق و عوارض گمرکی بر اساس تعرفه‌های تعیین‌شده باید پرداخت شوند. اگر واردکننده از پرداخت این هزینه‌ها امتناع کند یا توان پرداخت آن را نداشته باشد، گمرک اجازه ترخیص نخواهد داد و در نتیجه، کالا ممکن است مرجوع شود.
۶. خرابی یا فاسد شدن کالا
برخی کالاها مانند مواد غذایی و دارویی دارای تاریخ مصرف مشخصی هستند. در صورت فاسدشدن در انبار گمرک، آسیب‌دیدگی در حمل‌ونقل یا گذشتن تاریخ مصرف آن‌ها گمرک اجازه ترخیص کالا را نخواهد داد و مرجوعی انجام خواهد شد. برخی کالاها مانند مواد غذایی، دارویی و شیمیایی دارای تاریخ انقضا یا شرایط نگهداری خاص هستند. در صورتی که کالا:
- در انبارهای گمرک فاسد شود (به‌خصوص برای مواد فاسدشدنی مانند لبنیات، گوشت و داروها)،
- آسیب‌دیده باشد (در اثر حمل‌ونقل نامناسب یا شرایط نگهداری نادرست)،
- تاریخ مصرف آن گذشته باشد،
گمرک اجازه ترخیص آن را نخواهد داد و مرجوعی کالا انجام خواهد شد.
۷. درخواست خود صاحب کالا برای مرجوعی
گاهی صاحب کالا به دلایل تجاری و اقتصادی تصمیم می‌گیرد که کالا را مرجوع کند. این تصمیم می‌تواند ناشی از موارد زیر باشد:
- بالا بودن هزینه‌های ترخیص و عوارض گمرکی که باعث می‌شود مرجوع کردن کالا به‌صرفه‌تر باشد.
- عدم تطابق با نیاز بازار یا نبود تقاضا که باعث می‌شود واردکننده تصمیم به بازگرداندن کالا بگیرد.
- اشتباه در ثبت سفارش یا حمل‌ونقل که در نتیجه، کالا به کشور اشتباهی ارسال شده و باید به مبدأ بازگردد.
مراحل مرجوعی کالا از گمرک
- ارائه درخواست مرجوعی به گمرک: صاحب کالا باید درخواست خود را به گمرک محل ترخیص ارائه دهد.
- بررسی و تأیید گمرک: گمرک بررسی‌های لازم را انجام داده و در صورت تأیید، اجازه مرجوعی را صادر می‌کند.
- اخذ مجوزهای لازم: بسته به نوع کالا، نیاز به مجوز از سازمان‌هایی مانند استاندارد، وزارت بهداشت، یا سایر نهادهای مرتبط وجود دارد.
- پرداخت هزینه‌های مربوطه: هزینه‌های مربوط به انبارداری، بارگیری و حمل‌ونقل باید پرداخت شود.
- ترتیب ارسال کالا به مبدأ یا مقصد دیگر: کالا به کشور مبدأ بازگردانده شده یا به مقصد جدید ارسال می‌شود.
راهکارهایی برای جلوگیری از مرجوعی کالا
- بررسی دقیق مشخصات کالا و تطابق آن با اسناد گمرکی.
- اطمینان از دریافت مجوزهای لازم قبل از ارسال کالا از مبدأ.
- بسته‌بندی مناسب برای جلوگیری از آسیب‌دیدگی در حمل‌ونقل.
- بررسی قوانین و مقررات کشور مقصد قبل از ارسال کالا.
- انتخاب تأمین‌کنندگان معتبر با استانداردهای کیفی بالا.
تأثیر مرجوعی کالا بر تجارت و اقتصاد
مرجوعی کالا نه‌تنها هزینه‌های اضافی برای واردکنندگان ایجاد می‌کند، بلکه تأثیرات گسترده‌ای بر تجارت و اقتصاد کشور دارد. برخی از این اثرات عبارت‌اند از:
- افزایش هزینه‌های لجستیکی: شامل هزینه‌های حمل‌ونقل مجدد، انبارداری و بیمه.
- کاهش سود واردکنندگان: بازگشت کالا موجب ازدست‌رفتن سرمایه و سود احتمالی می‌شود.
- کاهش اعتماد به واردات: حجم زیاد کالاهای مرجوعی می‌تواند بر اعتبار بازار و برندها تأثیر منفی بگذارد.
- پیچیدگی فرآیندهای اداری: روند طولانی مرجوعی ممکن است مانع از فعالیت روان تجاری شود.
جمع بندی
مرجوع کردن کالا از گمرک به فرآیندی گفته می‌شود که در آن کالای واردشده به کشور به دلایلی همچون مغایرت مشخصات، عدم رعایت استانداردها، خرابی یا ممنوعیت ورود، امکان ترخیص ندارد و باید به کشور مبدأ یا صادرکننده بازگردانده شود. این کالاها که در برخی موارد “کالای متروکه” نیز نامیده می‌شوند، به دلیل نداشتن مجوزهای لازم یا عدم اقدام برای ترخیص، اجازه ورود قطعی به بازار را پیدا نمی‌کنند.
سؤالات متداول
کالای مرجوعی به محصولاتی گفته می‌شود که به دلایلی مانند نقص فنی، مغایرت با اسناد، عدم رعایت استانداردها یا عدم پرداخت عوارض گمرکی، امکان ترخیص از گمرک را ندارند و به کشور مبدأ بازگردانده می‌شوند.
کالای مرجوعی قبل از ترخیص از گمرک بازگردانده می‌شود، اما کالای برگشتی معمولاً در دسته صادرات موقت قرار می‌گیرد و پس از مدتی به کشور بازمی‌گردد.
محصولات دارای نقص فنی، کالاهای منقضی شده، اجناس آسیب‌دیده در حمل‌ونقل، کالاهای ممنوع‌الورود و کالاهایی که فاقد مجوزهای استاندارد هستند، بیشترین سهم را در کالاهای مرجوعی دارند.
از جمله دلایل مرجوعی کالا می‌توان به مغایرت در اسناد گمرکی، عدم رعایت استانداردها، ورود کالاهای غیرمجاز، مشکلات ثبت سفارش، عدم پرداخت عوارض گمرکی و درخواست خود واردکننده اشاره کرد.
ابتدا صاحب کالا درخواست مرجوعی را ثبت می‌کند، سپس گمرک بررسی‌های لازم را انجام داده و در صورت تأیید، مجوز مرجوعی صادر می‌شود. پس از آن، هزینه‌های مربوطه پرداخت شده و کالا به کشور صادرکننده بازگردانده می‌شود.
