بارنامه (Bill of lading) سندی است که براساس آن حمل کننده یا نماینده او بعد از وصول کالا صادر می نماید. در ادامه این مقاله انواع بارنامه ها نیز معرفی می شود.
در واقع بارنامه، حمل کالای معینی از مبدا حمل کالا به مقصد حمل با وسیله حمل توافق شده از جمله کشتی، قطار، کامیون، هواپیما و یا ترکیبی از آنها، در مقابل کرایه حمل تعیین شده میباشد. علاوه بر آن بارنامه، سندی است که میتواند پس از وقوع حادثه و صدمه دیدن در زمان ادعای خسارت از بیمه به عنوان پشتوانه استفاده شود.
بارنامه قابل انتقال به غیر بوده و مالکیت کالا را نشان می دهد. بارنامه حاوی اطلاعاتی مانند مشخصات ظاهری کالا (تعداد بسته ها، شماره و علامت آنها) وزن کالا و در آخر مقدار و نوع کالا مطابق آنچه فرستنده اعلام کرده است.
انواع بارنامه
نوع بارنامه‌ها با توجه به گوناگونی وسایل حمل . نقل متفاوت هستند. انواع بارنامههای رایج به شرح ذیل است:
بارنامه قابل معامله و غیر قابل معامله
بارنامه‌ها اگر از نوع Negotiable باشد، یعنی قابل معامله و انتقال است و هر کس آن را داشته باشد مالک کالا شناخته می شود. اگر از نوع Non-negotiable باشد، یعنی غیرقابل معامله و انتقال به دیگری بوده و معمولا پشت نویسی شده و تنها یک مالک دارد که نام او ذکر شده است.
بارنامه دریایی : Ocean Bill of Lading
یکی دیگر از انواع بارنامه ها، بارنامه دریای است. Ocean Bill of Lading به سندی اشاره دارد که توسط شرکت کشتیرانی و یا نماینده آن صادر میشود. این بارنامه در مقابل دریافت کالا جهت حمل صادر می گردد. بارنامه‌ی دریایی سند مالکیت کالا به حساب می آید و قابل معامله است.
بارنامه چارتر : Charter Party Bill Of Lading
بارنامه‌ی چارتر به نوعی از آن گفته میشود که کشتی توسط شخص یا شرکتی (CHARTERR)، جهت حمل کالا اجاره شود.Charter Party Bill Of Lading که آن را بارنامه‌ی دربست نیز می نامند، طبق مقررات یکپارچه اعتبارات اسنادی، بانکها در صورتی بارنامه‌ی چارتر یا دربست را می پذیرند که این عنوان به صراحت در شرایط اعتبار مجاز شده باشد.
بارنامه حمل سراسری : Trough B/L
Trough B/L یکی دیگر از انواع بارنامه است که قابل معامله و انتقال بوده و زمانیکه برای انتقال کالا از محل مبدا تا محل مقصد از حداقل دو نوع وسیله حمل (مانندكشتی-كامیون یا كشتی – قطار یا كامیون – هواپیما) استفاده میشود این بارنامه توسط اولین شركت حمل كننده صادر می شود.
بارنامه حمل مركب فیاتا :
(B/L فدراسیون بین المللی اتحادیه های شركت های فورواردر)
اتحادیه بین المللی کارگزاران بار آن را به منظور استفاده عاملین حمل و نقل مرکب تنظیم کرده است. بارنامه‌ی فیاتا می تواند به صورت بارنامه‌ی دریایی نیز صادر شود. بارنامه فیاتا حاوی آرم سازمان فیاتا و اتاق بازرگانی بین المللی است. بارنامه حمل مرکب چند وجهی فیاتا مهم‌ترین سندی است که فیاتا در اختیار اعضای خود قرار داده است.
این نوع بارنامه، سندی است قابل معامله و دال بر تحویل کالا و حمل آن با استفاده از وسایل مختلف حمل از مبدأ تا مقصد تعیین شده. در فیاتا مواردی به عنوان مفاد و شرایط ذکر شده است که فورواردر در قبال آن ها مسئولیت دارد. از جمله:
- فورواردر مسئول عملکرد و غفلت اشخاصی است که از خدمات آنها جهت اجرای قرارداد بر اساس بارنامه استفاده می‌کند.
- مسئولیت و تعهد فراهم آوردن وسایل اجرای کامل حمل از محل دریافت تا محل تحویل کالا، طبق مندرجات بارنامه، با فورواردر و به نام او خواهد بود.
بارنامه هوایی : Air way Bill
بارنامه هوایی یا به طور معمول در ۱۲ نسخه صادر می شود. از نظر تجارتی در بارنامه هوایی ۳ نسخه اصلی آن مهم است و باقی نسخه های آن برای قسمت های داخلی شرکت هواپیمائی مورد استفاده قرار می گیرد. این نوع بارنامه باید ممهور به مهر شرکت هواپیمائی و شامل اطلاعات مربوط به تاریخ پرواز و شماره پرواز باشد. این نوع بارنامه، قابل معامله نیست.
۳ نسخه اصلی در بارنامه هوایی عبارتند از:
- نسخه اصلی اول برای شرکت حمل کننده یا صادر کننده FOR CARRIER
- نسخه اصلی دوم برای گیرنده کالا FOR CONSIGNEE
- نسخه اصلی سوم برای فرستنده کالاFOR SHIPPER
بارنامه راه آهن : Railway of Landing
یکی دیگر از انواع بارنامه ها، بارنامه راه آهن است. Railway of Landing، سندی است که توسط شرکت های راه آهن در ایستگاه های بارگیری آنان صادر می شود. شرکت راه آهن طی این سند اعلام می کند که کالای مندرج در راهنامه را تحویل گرفته و متقبل می شود که آن را در مقصد صحیح و سالم همان طور تحویل بدهد. Railway of Landing غیر قابل معامله و انتقال است.
مشخصات موجود در بارنامه‌ی راه آهن عبارت است از:
- نام و آدرس فرستنده کالا
- نام ایستگاه مبدأ و مقصد کالا
- نام و آدرس گیرنده کالا
- تعیین نوع کالا و مشخصات آن از قبیل تعرفه، ابعاد و غیره
- وزن کالا، تعداد بسته ها و مشخصات بسته بندی
- شماره واگن
- ذکر جزئیات مورد لزوم جهت گمرک
- هزینه حمل کالا (معمولا بر اساس تعرفه راه آهن مربوطه)
بارنامه زمینی یا جاده ای : CMR
بارنامه‌ی زمینی یا CRM سندی غیر قابل معامله است که به منظور حمل کالا با کامیون مورد استفاده قرار می گیرد. این نوع CMR، مخصوص حمل کنندگان با کامیون است و تعیین کننده محدوده مسئولیت های متصدیان حمل و نقل جاده هاست. CRM معمولا در ۶ الی ۱۴ نسخه صادر می گردد که ۳ نسخه آن اصلی است و قابل معامله نیست.
آنچه که در بارنامه‌ی CRM ذکر می شود عبارت است از:
- نام و نشانی فرستنده کالا یا کارگزار آن
- نام و نشانی حمل کننده کالا
- نام و نشانی گیرنده کالا
- تاریخ صدور و تاریخ حمل
- تاریخ و محل بارگیری در مبدأ و همچنین تاریخ و محل تحویل در مقصد
- وزن خالص و ناخالص محموله
- هزینه های مربوط به حمل و گمرک و غیره
- مشخصات کالا از لحاظ ابعاد، نوع بسته بندی، نوع کالا، تعداد و علائم روی آن
- ذکر این که آیا انتقال از کامیونی به کامیون دیگر مجاز است یا خیر؟
- اسناد ضمیمه
بارنامه و رسید پستی :
(Courier and post Receipts of Certificate of posting)
هنگامی کالا به وسیله پست فرستاده شود، اداره پست یک رسید جهت کالای بسته بندی شده صادر می کند و کالا مستقیماً به گیرنده آن طبق آدرس داده شده، تحویل داده می شود.
