در دنیای امروز که تجارت بین‌المللی بخش مهمی از اقتصاد جهانی را تشکیل می‌دهد، شناخت روش‌ها و ابزارهای حمل‌ونقل کالا اهمیت بسیاری دارد. یکی از این روش‌ها که ممکن است کمتر شناخته شده باشد، کابوتاژ (Cabotage) است. در این مطلب به بررسی مفهوم کابوتاژ، قوانین و مقررات مربوط به آن و همچنین کالاهایی که می‌توان تحت این سیستم حمل‌ونقل کرد، خواهیم پرداخت.
بر اساس ماده ۹۹ قوانین گمرکی، كران‌برى یا كابوتاژ رويه‌اى است كه بر اساس آن كالاى داخلى از يک گمرک مرزى به گمرک مرزى ديگر در قلمرو گمرکى از راه دريا يا رودخانه‌هاى مرزى حمل می‌گردد. كالايى نیز كه از لحاظ نزديكى راه با رعايت صرفه تجارى از يك نقطه‌به‌نقطه ديگر قلمرو گمركى از راه‌هاى زمينى مجاز با عبور از خاک كشور خارجى و همچنين كالايى كه از راه دريا يا رودخانه‌هاى مرزى به مناطق آزاد حمل می‌شود درصورتی‌که براى مصرف در اين مناطق باشد نيز مشمول مقررات كران‌بَرى (كابوتاژ) می‌شود. در اين موارد هرگاه كالاى كران‌بُرد (كالاى كابوتاژى) با وسايل نقليه داخلى حمل شود، آن وسيله نقليه نيز تابع رويه كالاى كران‌برد (كالاى كابوتاژى) است.
خدمات سپاهان همراه: ترخیص کالا
کابوتاژ چیست؟
کابوتاژ به زبان ساده، حمل‌ونقل کالا یا مسافر بین دو نقطه داخل یک کشور توسط شرکت‌های حمل‌ونقل است. فرض کنید شما در ایران هستید و می‌خواهید یک محموله را از بندرعباس به مشهد با کشتی حمل کنید. در حالت عادی، این کار باید توسط یک شرکت کشتیرانی ایرانی انجام شود. اما تحت شرایطی خاص، امکان دارد یک شرکت کشتیرانی خارجی این جابه‌جایی را انجام دهد. به این عمل کابوتاژ دریایی می‌گویند.
کابوتاژ به حمل‌ونقل کالا یا مسافر بین دو نقطه داخل یک کشور گفته می‌شود. این اصطلاح در ابتدا در مورد حمل‌ونقل دریایی بین بنادر مورداستفاده قرار می‌گرفت، اما امروزه در مورد حمل‌ونقل هوایی، ریلی و جاده‌ای نیز کاربرد دارد.
حق کابوتاژ اما به معنای حق یک شرکت از یک کشور برای تجارت در کشور دیگر است. اما در حمل‌ونقل هوایی، این حق به معنای اجازه فعالیت یک شرکت هواپیمایی خارجی در داخل مرزهای یک کشور دیگر است.
به دلیل حمایت از صنایع حمل‌ونقل داخلی و حفظ امنیت و منافع ملی، اکثر کشورها مجوز فعالیت کابوتاژ در حمل‌ونقل هوایی را صادر نمی‌کنند و برای آن محدودیت و مجازات‌های سختی در نظر می‌گیرند. اتحادیه اروپا یک استثنا محسوب می‌شود، چرا که کشورهای عضو این اتحادیه حق کابوتاژ را به طور متقابل به یکدیگر اعطا کرده‌اند.
این اصطلاح از کلمه فرانسوی “caboter” به معنای حرکت در کرانه ساحل گرفته شده است. در اصل، کابوتاژ در قدیم به حمل‌ونقل ساحلی اشاره داشت، اما امروزه در قوانین بین‌المللی به معنای حمل‌ونقل داخلی توسط شرکت‌های خارجی است. کابوتاژ فقط به حمل‌ونقل دریایی محدود نمی‌شود، بلکه در مورد حمل‌ونقل هوایی، زمینی و حتی ریلی هم کاربرد دارد.
بیشتر بدانید: کارگزار رسمی گمرک کیست؟
تاریخچه و اهمیت کابوتاژ
تاریخچه کابوتاژ به قرن هفدهم برمی‌گردد، زمانی که کشورها برای حمایت از صنایع داخلی خود و جلوگیری از رقابت خارجی، قوانینی وضع کردند که به شرکت‌های خارجی اجازه نمی‌داد کالاها را بین بنادر داخلی حمل کنند. این قوانین به‌تدریج توسعه یافت و به‌صورت مدرن در قوانین حمل‌ونقل بین‌المللی جای گرفت. اهمیت کابوتاژ در دو جنبه اصلی نهفته است:
- حمایت از صنایع داخلی: با محدودکردن حمل‌ونقل داخلی به شرکت‌های داخلی، دولت‌ها می‌توانند از صنایع حمل‌ونقل و ناوگان دریایی یا هوایی خود حمایت کنند.
- افزایش امنیت ملی: کنترل حمل‌ونقل داخلی توسط شرکت‌های داخلی می‌تواند به افزایش امنیت ملی کمک کند، زیرا دولت‌ها می‌توانند نظارت بهتری بر فعالیت‌های داخلی داشته باشند.
قوانین و مقررات
قوانین و مقررات کابوتاژ در کشورهای مختلف متفاوت است. برخی کشورها محدودیت‌های سخت‌گیرانه‌ای در این زمینه دارند، درحالی‌که برخی دیگر انعطاف بیشتری نشان می‌دهند. به‌عنوان‌مثال، در ایالات متحده، قانون جونز (Jones Act) مقرر می‌دارد که حمل‌ونقل کالا بین بنادر آمریکا باید توسط کشتی‌های ساخت آمریکا، تحت پرچم آمریکا و با خدمه آمریکایی انجام شود. این قانون یکی از سخت‌گیرانه‌ترین قوانین کابوتاژ در جهان است.
کابوتاژ گمرک
کابوتاژ گمرک به فرآیند و قوانین گمرکی مربوط به حمل‌ونقل کابوتاژ اشاره دارد. در این فرآیند، کالاها باید تحت‌نظر و مجوز گمرک کشور مقصد قرار گیرند و تمامی مقررات گمرکی مربوطه رعایت شود. این موضوع به‌ویژه در مورد کالاهای حساس و یا دارای ارزش بالا اهمیت بیشتری پیدا می‌کند، زیرا تضمین می‌کند که کالاها به طور قانونی و با پرداخت تمامی عوارض و مالیات‌های مربوطه حمل‌ونقل شوند.
کابوتاژ در حمل‌ونقل هوایی
کابوتاژ هوایی چیست؟ در حمل‌ونقل هوایی، کابوتاژ به معنای حمل‌ونقل مسافران یا کالاها بین دو نقطه در یک کشور توسط یک شرکت هواپیمایی خارجی است. برخی کشورها، مانند اتحادیه اروپا، مقررات کابوتاژ را برای شرکت‌های عضو خود کاهش داده‌اند تا رقابت بیشتری در بازار حمل هوایی ایجاد شود.
کابوتاژ در حمل‌ونقل جاده‌ای
در حمل‌ونقل جاده‌ای، کابوتاژ به معنی حمل‌ونقل کالا یا مسافر بین دو نقطه در یک کشور توسط یک وسیله نقلیه جاده‌ای خارجی است. این نوع کابوتاژ به‌منظور استفاده از مسیر کوتاه‌تر یا بهینه برای حمل‌ونقل کالا است. برخی کشورها اجازه می‌دهند کامیون‌های خارجی تحت شرایط خاصی به حمل‌ونقل در خاک آن کشور بپردازند، اما تعداد این سفرها معمولاً محدود است.
چه کالاهایی را می‌توان کابوتاژ کرد؟
به‌طورکلی کابوتاژ برای کالاهای داخلی استفاده می‌شود. یعنی کالایی که یا تولید داخل است یا به‌صورت قطعی واردات آن قبلاً انجام شده است. البته کالاهایی که می‌توان تحت قوانین کابوتاژ حمل‌ونقل کرد، بسته به مقررات کشور متفاوت است. به‌طورکلی، اکثر کالاها می‌توانند تحت قوانین کابوتاژ حمل‌ونقل شوند، اما برخی محدودیت‌ها و استثناها نیز وجود دارد. در ادامه به برخی از انواع کالاهایی که معمولاً تحت قوانین کابوتاژ حمل‌ونقل می‌شوند، اشاره می‌کنیم:
- کالاهای تجاری عمومی: این دسته شامل کالاهای مصرفی، مواد خام، محصولات صنعتی و سایر اقلامی است که برای مصارف تولید و توزیع می‌شوند.
- کالاهای فاسدشدنی: کالاهایی مانند مواد غذایی، محصولات کشاورزی و داروها که نیاز به حمل‌ونقل سریع و تحت شرایط خاص دارند.
- محصولات نفتی و شیمیایی: حمل‌ونقل محصولات نفتی و شیمیایی نیز معمولاً تحت قوانین کابوتاژ انجام می‌شود، اما به دلیل خطرات بالقوه، نیاز به رعایت مقررات ایمنی و محیط زیستی خاصی دارد.
- محصولات صنعتی و ماشین‌آلات: این دسته شامل انواع ماشین‌آلات سنگین، تجهیزات صنعتی و محصولات مشابه است که برای پروژه‌های بزرگ صنعتی و عمرانی مورداستفاده قرار می‌گیرند.
- مواد معدنی و فلزات: حمل‌ونقل مواد معدنی و فلزات مانند سنگ‌آهن، زغال‌سنگ، آلومینیوم و مس نیز تحت قوانین کابوتاژ امکان‌پذیر است.
مزایا و معایب کابوتاژ
باید دقت داشت که کابوتاژ دارای مزایا و معایب خاص خود است که باید در نظر گرفته شوند. برخی از مزایای کابوتاژ عبارت‌اند از:
- حمایت از صنایع داخلی: کابوتاژ می‌تواند به حمایت از صنایع حمل‌ونقل داخلی و ایجاد اشتغال کمک کند.
- افزایش امنیت ملی: با محدودکردن حمل‌ونقل داخلی به شرکت‌های داخلی، دولت‌ها می‌توانند نظارت بهتری بر فعالیت‌های داخلی داشته باشند.
- تضمین کیفیت خدمات: شرکت‌های داخلی ممکن است تعهد بیشتری به ارائه خدمات باکیفیت داشته باشند، زیرا تحت نظارت دقیق‌تری قرار دارند.
نتیجه‌گیری
کابوتاژ یک ابزار مهم در مدیریت حمل‌ونقل بین‌المللی و حمایت از صنایع داخلی است. بااین‌حال، قوانین و مقررات مربوط به کابوتاژ می‌تواند پیچیده و متنوع باشد و نیازمند درک دقیق و کامل از شرایط محلی و بین‌المللی است. شرکت‌های تجاری و حمل‌ونقل باید با این قوانین آشنا باشند و راهکارهای مناسبی برای استفاده از مزایای کابوتاژ پیدا کنند.
در نهایت، کابوتاژ نه‌تنها به‌عنوان یک ابزار حمایتی برای صنایع داخلی بلکه به‌عنوان یک راهکار استراتژیک در مدیریت تجارت بین‌المللی نقش مهمی ایفا می‌کند. آگاهی از قوانین و مقررات مربوط به کابوتاژ و درک عمیق از مزایا و معایب آن می‌تواند به شرکت‌ها کمک کند تا به بهترین نحو از این سیستم استفاده کنند و در بازارهای بین‌المللی رقابت کنند.
سؤالات متداول
کابوتاژ به معنای حمل‌ونقل کالا یا مسافر بین دو نقطه مرزی در یک کشور است. این کالا می‌تواند خودرو یا هر وسیله داخلی دیگری باشد.
به قوانین و مقررات گمرکی مربوط به حمل‌ونقل کابوتاژ اشاره دارد که نیازمند مجوز و رعایت مقررات گمرکی است.
به حمل‌ونقل مسافران یا کالاها بین دو نقطه داخلی یک کشور توسط یک شرکت هواپیمایی خارجی گفته می‌شود.
کران بری همان کابوتاژ است و به حمل‌ونقل کالاها بین دو نقطه داخلی یک کشور توسط شرکت‌های داخلی اشاره دارد.
اکثر کالاها از جمله کالاهای تجاری عمومی، فاسدشدنی، محصولات نفتی و شیمیایی، ماشین‌آلات و مواد معدنی می‌توانند تحت قوانین کابوتاژ حمل شوند.
