در طی سالیان اخیر به دلیل بالا رفتن قیمت دلار و تأثیری که بر معیشت روزانه‌ی مردم ایران گذاشته است، آشنایی با ارزها و مفاهیم مربوط به آن‌ها هم در جامعه بیشتر شده است. اگر شما هم به هر دلیلی نیاز به خرید یا فروش ارز داشته‌اید، احتمالاً با بسیاری از این مفاهیم مانند ارز نیمایی، ارز سنایی، دلار بازار آزاد و ارز رسمی آشنایی یافته‌اید. علت وجود این اصطلاحات سیستم چند نرخی ارز ایران است که هر یک از این ارزها مصارف مخصوص به خود را داشته و به بخشی خاص اختصاص می‌یابد. در این مطلب شرکت بازرگانی سپاهان همراه به معرفی ارز نیمایی و ارز سنایی و تبیین تفاوت این دو پرداخته‌ایم.
سامانه نیما چیست چه مزایایی دارد؟
سامانه نیما که نام اختصاری سامانه‌ی«نظام یکپارچه معاملات ارزی» است در سال 1397 در جهت یکپارچه‌سازی نظام معاملات ارزی و تأمین ارز موردنیاز واردکنندگان ایجاد شد. این سامانه از گروهی از واردکنندگان و صادرکنندگان کالا، صرافی‌ها و سیاست‌گذاران ارزی تشکیل شده است. واردکنندگان کالا در این سامانه برای تأمین ارز در سامانه‌ی تجارت درخواست ثبت می‌کنند. این درخواست به دلیل هماهنگی‌های ایجاد شده بین وزارت صنعت، معدن و تجارت و بانک مرکزی به طور آنلاین به سامانه‌ی نیما انتقال داده می‌شود و صرافی‌های موجود در این سامانه می‌توانند پیشنهادهای خود را برای فروش ارز به واردکننده بدهند. یکی از مزیت‌‌های اصلی این سامانه معین بودن هدف از تأمین ارز و اطمینان از صحت آن است. سامانه‌ی نیما واسطی بین«سامانه‌های جامع تجارت» و «واحد تجارت برون‌مرزی» است. به این علت که صرافی‌های مجاز می‌توانند بدون دخالت مستقیم بانکی، ارز تأمین کنند. مزیت دیگر ارز نیمایی این است که با وجود تحریم‌های اقتصادی شدید می‌توان ارز موردنیاز را از این سامانه تهیه کرد.
ارز نیمایی چیست و به چه کسانی تعلق می‌گیرد؟
به ارزی که در سامانه‌ای به نام نیما معامله می‌شود ارز نیمایی می‌گویند. سامانه‌ی نیما که مخفف نظام یکپارچه معاملات ارزی است، بستری برای خریدوفروش ارز آنلاین توسط صادرکنندگان و واردکنندگان است. ارز موردنیاز برای بعضی از کالاهای وارداتی از این طریق تأمین می‌شود. تفاوت ارز نیمایی با سایر ارزها این است که به فعالان حوزه واردات و صادرات اختصاص دارد. نکته مهم در سامانه امنیت آن است. به‌عنوان‌مثال اگر یک شخص واردکننده بخواهد از سامانه نیما ارز تهیه نماید، باید با صادرکننده‌ی دیگری توافق کند و ارز موردنیاز خود را تأمین کند. همچنین سامانه‌ی نیما به‌گونه‌ای طراحی شده تا صرافی‌ها را در نقش یک واسطه درآورد و معاملات ارزی را ساده‌سازی کند.
چطور در سامانه نیما ارز بخریم؟
اگر تصمیم به خرید ارز نیمایی دارید، درصورتی‌که واجد شرایط دریافت ارز نیمایی باشید، لازم است به سامانه‌ی جامع تجارت رجوع کنید و در قسمت سفارش‌های غیر بانکی درخواست تأمین ارز مورد نیازتان را بدهید. پس از ثبت سفارش و انجام امور لازم میان بانک مرکزی و وزارت صنعت، معدن و تجارت، به سامانه‌ی نیما ارجاع داده می‌شوید و می‌توانید ارز درخواستی خود را در صورت داشتن شرایط لازم، از سامانه‌ی نیما دریافت کنید.
برای پیداکردن نرخ لحظه‌ای ارز نیمایی، چه دلار باشد چه درهم و یورو و سایر ارزها، در سایت‌هایی مثل «شبکه اطلاع‌رسانی طلا، سکه و ارز» این نرخ‌ها را لحظه‌ای ببینید.
ارز سنایی چیست و به چه کسانی تعلق می‌گیرد؟
کلمه‌ی سنا مخفف عبارت «سامانه نظارت ارزی» است. سنا در واقع سایتی است که توسط بانک مرکزی راه‌اندازی شده و هدفش اعلام میانگین قیمت دلار در صرافی‌ها است. دلار سنا عبارت است از میانگین قیمت خریدوفروش صرافی‌ها و به‌این‌ترتیب، دلار سنا به فروش صرافی‌ها ارتباط دارد و از آنجا به مصرف‌کنندگان اختصاص پیدا می‌کند. متقاضیانی که در سال‌های گذشته تمایل داشتند ارز سنایی دریافت کنند می‌توانستند در این سامانه ثبت‌نام و با ارائه کد ملی خود تا سقف 2200 دلار به‌عنوان سهمیه ارز سالانه دریافت کنند. افراد تنها در یک معامله باید تمام آن را دریافت می‌کردند و اگر در یک نوبت اخذ سهمیه رقم کمتری مثلاً 200 دلار از سهمیه خود را خرید می‌کردند، دیگر اجازه نداشتند از 2 هزار دلار دیگر استفاده نمایند. بیشتر متقاضیان ارز سنایی مصارف مسافرتی داشتند.
سامانه سنا و مزایای استفاده از آن
سامانه سنا یا سامانه نظارت ارزی از سال ۹۰ زیر نظر بانک مرکزی راه‌اندازی شد. این سامانه جهت نظارت بر خرید و فروش ارز در صرافی‌ها ایجاد شده است. تمامی صرافی‌ها ملزم هستند که تمامی معاملات انجام شده را روزانه در این سامانه ثبت کنند. این سامانه جهت نظارت بر بازار ارز ایجاد شده است و بانک مرکزی در راستای محقق شدن این هدف قوانینی را وضع کرده است. این قوانین تمامی صرافی‌ها را ملزم می‌کند که در این سامانه ثبت‌نام و خرید و فروش‌هایشان را ثبت کنند. تمامی صرافی‌های موجود در این سامانه لازم است که در ساعت مشخصی از روز قیمت ارزهایشان را در سامانه سنا ثبت کنند. این سامانه با دردست‌داشتن نرخ ارز در تمامی صرافی‌ها میانگین نرخ ارز را محاسبه و منتشر می‌کند. این سامانه متشکل از بخش‌های مختلفی است از جمله نرم‌افزار خریدوفروش ارز، بخش اطلاع از قیمت نهایی ارز، دسترسی آنلاین به‌حساب بانکی، خزانه‌داری و حسابداری است. سامانه سنا علاوه بر اینکه می‌تواند به ما نرخ نهایی ارز را اعلام کند با دسترسی آنلاین به‌حساب بانکی شما می‌تواند در همان لحظه واریز و برداشت را انجام دهد؛ بنابراین این سامانه محیطی امن جهت خرید و فروش آنلاین ارز را با قیمت واقعی برای ما ایجاد می‌کند.
شباهت و تفاوت ارز سنایی و نیمایی
پیش‌تر اشاره کردیم که ارز سنا میانگین قیمت خریدوفروش دلار صرافی‌های مختلف است و به درد مسافران می‌خورد، درحالی‌که ارز نیمایی بیشتر به درد سیاست‌گذاران بازار ارز و واردکنندگان و صادرکنندگان می‌خورد. در سامانه‌ی نیما صادرکنندگان بزرگ از جمله دولت نیز به‌عنوان صادرکننده‌ی نفت حضور دارند. قیمت این دو نرخ ارز با هم متفاوت است و نرخ دلار سنایی به بازار آزاد نزدیک‌تر است. مهم‌ترین تفاوت این دو سامانه این است که سامانه‌ی سنا جهت نظارت بر خریدوفروش ارز برای هدف‌های مختلف در داخل کشور است. شباهت ارز سنایی و نیمایی هم در این است که هر دو سامانه‌ی آنلاین از سوی بانک مرکزی راه‌اندازی شده‌اند.
یکی از اهداف اصلی سامانه‌ی سنا مشخص‌شدن قیمت میانگین ارز درون کشور و جلوگیری از سودجویی‌های افراد معمولی و صرافی‌ها است، در حالی‌که سامانه‌ی نیما در جهت خرید ارز جهت واردات کالا به کار می‌رود.
نرخ ارز سنا را از کجا ببینیم؟
نرخ ارز سنا از سایت www.sanarate.ir قابل‌مشاهده است. در لحظه‌ی ورود به این سایت سه کادر در معرض دید قرار می‌گیرد. در کادر اول، نرخ لحظه‌ای سنا برای یورو و دلار و در کادر دوم، قیمت برای ارزهای مختلف و در کادر سوم نرخ حواله‌های ارزی نوشته شده است. دامنه‌ی این ارزها بسیار وسیع است و ارز کشورهای انگلیس، چین، هند، ترکیه، روسیه، کانادا، ژاپن و بسیاری دیگر را در بر می‌گیرد.
جمع‌بندی
بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران باهدف یکپارچه‌سازی بازار ارز و جلوگیری از انتشار قیمت‌های مختلف در بازار معاملات ارزی سامانه‌ی سنا(سامانه نظارت ارزی) را در سال 1390 راه‌اندازی کرد. قیمت واحد ارز با جمع‌آوری قیمت‌های ارز به‌صورت روزانه از تمام صرافی‌های مجاز که در این سامانه ثبت‌نام کرده‌اند اعلام می‌شود. در این سامانه علاوه بر اعلام قیمت روزانه ارز می‌توان خریدوفروش اینترنتی ارز نیز انجام داد. در سال 1397 نیز با راه‌اندازی سامانه نیما(نظام یکپارچه معاملات ارزی) این شرایط فراهم آورده شد تا واردکنندگان کالا بتوانند به روش غیربانکی درخواست تأمین ارز کنند. تأمین ارز برای واردکنندگان کالا از سوی صرافی‌ها و صادرکنندگانی که در این سامانه حضور دارند انجام می‌شود. سامانه سنا جهت نظارت بر خریدوفروش ارز در بازار ایجاد شده است، درحالی‌که هدف از راه‌اندازی سامانه نیما، تهیه‌ی ارز موردنیاز واردکنندگان است.
سوالات متداول
سنا، نام اختصاری «سامانه نظارت ارزی» است که با هدف اعلام میانگین قیمت دلار در صرافی‌هاتوسط بانک مرکزی راه‌اندازی شد. تمامی صرافی‌ها ملزم هستند که تمامی معاملات انجام شده را روزانه در این سامانه ثبت کنند.
به ارزی که در سامانه‌ای به نام نیما معامله می‌شود ارز نیمایی می‌گویند. سامانه‌ی نیما که مخفف نظام یکپارچه معاملات ارزی است، بستری برای خریدوفروش ارز آنلاین توسط صادرکنندگان و واردکنندگان است. ارز موردنیاز برای بعضی از کالاهای وارداتی از این طریق تأمین می‌شود. ارز موردنیاز برای بعضی از کالاهای وارداتی از طریق سامانه نیما تأمین می‌شود. تفاوت ارز نیمایی با سایر ارزها این است که به فعالان حوزه واردات و صادرات اختصاص دارد.
یکی از اهداف اصلی سامانه‌ی سنا مشخص‌شدن قیمت میانگین ارز درون کشور و جلوگیری از سودجویی‌های افراد معمولی و صرافی‌ها است، در حالی که سامانه‌ی نیما برای خرید ارز جهت واردات کالا به کار می‌رود.
