هنگام خرید، حتما به مالیات بر ارزش افزوده ای که باید به همراه بهای کالا و خدمات خریداری شده بپردازید، توجه کرده اید. برخی اوقات نیز فروشندگان در خصوص آن به خریداران توضیحاتی ارائه می دهند. اما مالیات بر ارزش افزوده چیست؟
آنچه باید از مالیات بر ارزش افزوده بدانیم را در اینجا شرح خواهیم داد. با ما همراه باشد.
مالیات بر ارزش افزوده در واقع همان مالیات غیر مستقیمی است که باید مصرف‌کننده اضافه بر بهای کالا یا خدمات پرداخت کند و فروشنده نیز موظف است این مقدار مالیات دریافتی را به خزانه دولت واریز نماید. کسب وکارهای مشمول پرداخت مالیات بر ارزش افزوده، باید هر سه ماه یکبار این مالیات را بپردازند. در ادامه مفهوم کلی ارزش افزوده را برای شما عزیزان شرح می دهیم.
آشنایی با مفهوم مالیات بر ارزش افزوده
مراحل گوناگونی از تبدیل مواد اولیه به کالای نهایی و توزیع آن سپری می شود و افراد و گروه های زیادی در هر یک از این مراحل، ارزش خاصی را به آن کالا می افزایند که به آن ارزش افزوده گفته می‌شود. به بیان دیگر در هر مرحله از تکمیل کالا به ارزش ریالی آن کالا افزوده شده و قیمت آن بیشتر می شود. ارزش افزوده واقعی یا value added معمولا از کسر ارزش واقعی کالا یا خدمات از ارزش مواد خام و اولیه به دست می‌آید.
مالیات بر ارزش افزوده در واقع به صورت مرحله‌ای از افراد مختلف در مراحل تولید و تکمیل کالا دریافت می گردد تا در آخر مصرف‌کننده نهایی آن را بپردازد. ناگفته نماند افراد در هر کدام از مراحل ممکن است ارزش افزوده خاصی را به کالا اضافه کنند و مالیات آن را دریافت و به دولت بپردازند، اما در نهایت بار اصلی پرداخت آن به دوش مصرف‌کننده نهایی می افتد. به این ترتیب می توان نتیجه گرفت در این نوع مالیات، تولیدکننده موظف به پرداخت مالیات خاصی نیست و بار پرداخت مالیات به شکل مرحله ای و از طریق واسطه ها به مصرف‌کننده نهایی می رسد.
نحوه محاسبه مالیات بر ارزش افزوده با شرح یک مثال
فرض کنید یک شرکت بازرگانی دستگاه‌های الکترونیکی را از چین وارد کرده و به قیمت 150,000,000 ریال به مشتریان داخلی می‌فروشد. برای این که مالیات بر ارزش افزوده محاسبه شود، ابتدا باید قیمت خرید کالا، هزینه‌های حمل و گمرک و قیمت نهایی فروش در نظر گرفته شود.
در ابتدا، اگر قیمت خرید کالا 100,000,000 ریال باشد و هزینه حمل و گمرک 10,000,000 ریال، مجموع هزینه‌ها 110,000,000 ریال می‌شود. در این مرحله، مالیات بر ارزش افزوده به مبلغ 9% از این 110,000,000 ریال (یعنی 9,900,000 ریال) باید پرداخت شود.
در مرحله بعدی، زمانی که شرکت کالا را به قیمت 150,000,000 ریال به فروش می‌رساند، باید 9% مالیات بر ارزش افزوده این مبلغ را (یعنی 13,500,000 ریال) از خریدار داخلی دریافت کند.
در نهایت، مالیات قابل پرداخت به دولت با کسر مالیات دریافتی از مالیات پرداختی محاسبه می‌شود:
13,500,000 ریال (مالیات دریافتی از مشتری) منهای 9,900,000 ریال (مالیات پرداختی به تأمین‌کننده خارجی) می‌شود 3,600,000 ریال که باید به دولت پرداخت شود.
این روش نشان می‌دهد که چگونه مالیات بر ارزش افزوده به‌طور مرحله‌ای از واردکننده تا مصرف‌کننده نهایی محاسبه و انتقال می‌یابد.
نگاه کلی بر قانون مالیات بر ارزش افزوده
از دهه 60 و 70 مباحت دریافت این نوع مالیات بارها در مجلس شورای اسلامی مطرح گردید تا در نهایت در سال 1387، قانون مالیات بر ارزش افزوده در مجلس تصویب و به منظور اجرا ابلاغ شد. قانون مالیات بر ارزش افزوده در 53 ماده قانونی تدوین شده است که چندین بخش دارد. بخش های مختلف این قانون شامل تعاریف و قوانین، چگونگی محاسبه نرخ مالیات، معافیت‌ها، شرح وظایف و اختیارات سازمان امور مالیاتی، عوارض کالا و خدمات مختلف و بررسی قوانین آن، بررسی عوارض خاص و سایر مالیات‌ها، وظایف و اقدامات مودیان، مقررات و مواد قانونی و حقوق ورودی و گمرکی است که هر کدام از آنها دارای تبصره های مخصوص به خود هستند. توصیه می شود تمام صاحبان کسب و کارها، قانون مالیات بر ارزش افزوده را مطالعه نمایند.
مبحث معافیت‌ها در قانون مالیات بر ارزش افزوده
معافیت‌های مالیاتی موضوع بسیار مهمی برای کسب و کار ها محسوب می شود. در قانون مالیات بر ارزش افزوده نیز معافیت‌های مختلفی برای کالاها و خدمات لحاظ شده که در ماده 12 این قانون به آن پرداخته شده است. در اینجا فهرستی از کالاها و خدماتی که در این ماده قانونی مشمول معافیت شده اند را مشاهده می کنید:
- محصولات کشاورزی و دامی شامل: دام و طیور، خوراک دام و طیور، آبزیان، زنبور عسل، نوغان، محصولات کشاورزی خام و غیرفرآوری، کود، نهال، بذر و سم
- انواع مواد غذایی شامل: آرد خبازی، شکر، قند، شیر خشک، نان، پنیر، روغن نباتی، شیر، سویا، قند و گوشت
- محصولات و خدمات آموزشی و پژوهشی طبق قانون مندرج، کاغذ چاپ، مطبوعات، کتاب و تحریر
- انواع خدمات بانکی و اعتباری، بانک‌ها، موسسات، صندوق‌های مختلف
- انواع خدمات حمل‌ونقل دریایی، ریلی، هوایی و جاده‌ای
- دارو، لوازم و خدمات درمانی، توانبخشی و حمایتی
- کالاهای اهدایی به وزارت‌خانه و موسسات دولتی
- خدمات مشمول مالیات درآمد حقوق طبق قانون
- اقلام و تجهیزات نظامی و امنیتی مختلف
- تجهیزات ناوبری فرودگاهی
- صادرات کالا و خدمات
- اموال غیرمنقول
- فرش دستبافت
نرخ مالیات بر ارزش افزوده
نرخ مالیات بر ارزش افزوده در سال‌های 91، 92، 93 و 94 به ترتیب به 5، 6، 8 و 9 درصد افزایش پیدا کرد. اما از آن زمان تاکنون کماکان نرخ مالیات بر ارزش افزوده به میزان 9 درصد ثابت باقی مانده است که شش درصد آن به مالیات و سه درصد نیز به عوارض تعلق دارد.
پرداخت مالیات بر ارزش افزوده از طریق سامانه اینترنتی
مالیات بر ارزش افزوده باید به صورت دوره های سه ماهه پرداخت گردد. همچنین به مودیان مهلت داده شده است تا 15 روز پس از پایان هر فصل، گزارش مربوط به کالاها و خدمات معامله شده را به همراه میزان مالیات بر ارزش افزوده آن به سازمان امور مالیاتی تحویل دهند. به منظور پرداخت این نوع از مالیات در ابتدا باید مودیان یک گواهی به نام گواهی ثبت نام مالیات بر ارزش افزوده را دریافت کنند. سپس در بازه های زمانی مشخص شده به سامانه سامانه اینترنتی مالیات بر ارزش افزوده (Evat.ir) مراجعه کرده و ضمن تکمیل اظهارنامه مالیاتی خود، مالیاتشان را بپردازند.
جمع بندی
مالیات بر ارزش افزوده (VAT) یک نوع مالیات غیرمستقیم است که در مراحل مختلف تولید، توزیع و فروش کالا یا خدمات اعمال می‌شود و در نهایت توسط مصرف‌کننده نهایی پرداخت می‌گردد. این مالیات به صورت مرحله‌ای از هر فرد یا گروهی که ارزش خاصی به کالا اضافه می‌کند، دریافت می‌شود و از طریق واسطه‌ها به دولت واریز می‌شود.
در این مقاله، به نحوه محاسبه مالیات بر ارزش افزوده در یک فرآیند بازرگانی پرداختیم. مثال بازرگانی نشان داد که چگونه مالیات از مرحله خرید کالا تا مرحله فروش آن به مصرف‌کننده نهایی محاسبه و انتقال می‌یابد. همچنین، اهمیت معافیت‌های مالیاتی و نرخ ثابت 9% برای مالیات بر ارزش افزوده از سال 1394 تا کنون مورد توجه قرار گرفت.
کسب‌وکارهایی که مشمول این مالیات هستند، باید هر سه ماه یکبار اظهارنامه مالیاتی خود را از طریق سامانه اینترنتی مالیات بر ارزش افزوده (Evat.ir) تکمیل و مالیات خود را پرداخت کنند. آگاهی از قوانین و معافیت‌ها برای کسب‌وکارها امری ضروری است تا از مشکلات احتمالی جلوگیری شود و از تخلفات مالیاتی پرهیز گردد.
در نهایت، مالیات بر ارزش افزوده نه تنها از نظر اقتصادی برای دولت مهم است، بلکه باعث تنظیم فرآیند تجاری و توزیع عادلانه بار مالیاتی میان تولیدکنندگان، توزیع‌کنندگان و مصرف‌کنندگان می‌شود.
