در دنیای تجارت و بازرگانی بین‌المللی بیمه جایگاه ویژه‌ای دارد. در این راستان طبق قوانین تجارت بین‌المللی در ایران، صدور بیمه در برخی موارد لازم و اجباری بوده و بدون داشتن بیمه، امکان ثبت سفارش واردات وجود ندارد. همچنین بیمه حملونقل یکی از مهم‌ترین و به نوعی اصلی‌ترین بیمه‌نامه در بازرگانی بوده که انتخاب یکی از انواع آن از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است که در ادامه به نکات مهم بیمه‌نامه قراردادهای تجاری و به خصوص بیمه حملونقل بین‌المللی اشاره می‌نماییم.
بیمه قراردادهای تجاری
در هنگام ثبت سفارش جهت واردات کالا به کشور، یکی از اسناد لازم و موردنیاز بیمه‌نامه قراردادهای تجاری است. درواقع طبق ماده ۷۰ قانون تأسیس بیمه مرکزی و بیمه‌گری ایران چنانچه قرارداد خرید کالایی در داخل کشور بسته شده و یا برای آن اعتبار اسنادی در ایران افتتاح گشته باشد، باید در یک شرکت بیمه داخلی برای کالای مذکور بیمه‌نامه صادر گردد. بنابراین مطابق این قانون، واردکننده کالا باید قبل از ارائه مدارک جهت درخواست ثبت سفارش و افتتاح اعتبار اسنادی در داخل بانک‌ها باید به یکی از شعب بیمه مراجعه کرده و بیمه‌نامه کالای وارداتی خود را دریافت نماید. سپس آن را به همراه پیش‌فاکتور، کارت بازرگانی و دیگر اسناد لازم به بانک تحویل داده تا اعتبار اسنادی گشایش یابد.
بیمه حملونقل
پس از اتمام مراحل ثبت سفارش کالا، افتتاح اعتبار اسنادی و قرارداد با شرکت حملونقل انتخابی، کالا باید از کشور مبدأ به داخل کشور حمل شده و وارد کشور گردد. برای حمل کالا روش‌های مختلف هوایی، دریایی، زمینی و یا ترکیبی از آن‌ها وجود دارد که بسته به شرایط یکی انتخاب می‌گردد.
در این راه، به دلیل خطرات احتمالی در طول مسیر و اتفاقات پیش‌بینی نشده مانند سیل، تصادف، زلزله و غیره، با توجه به نوع کالا و میزان آسیب‌پذیری و حساسیت آن، با یک نوع از بیمه حملونقل کالای موردنظر را پوشش می‌دهیم.
در حقیقت بیمه حملونقل بیمه‌ای است که با پرداخت هزینه‌ای معین، متعهد می‌شود چنانچه در طول مسیر به کالا آسیب وارد شد و یا از بین رفت، هزینه‌های خسارت وارده و جبران آن را متحمل شود. همچنین می‌توان در بیمه حملونقل، خسارات و آسیب‌های وارده به شخص ثالث را نیز در نظر گرفت.
قرارداد بیمه حملونقل کالا
در بیشتر مواقع و به خصوص برای شرکت‌های بازرگانی که در طول سال چندین بار اقدام به واردات کالا می‌نمایند، بیمه‌نامه‌های معمولی مانند بیمه باربری سخت و زمان‌بر بوده و چندان کاربردی نداشته و به‌جای آن از روش قرارداد بیمه حملونقل کالا استفاده می‌کنند. در این روش، بین شرکت بازرگانی و موسسه بیمه قراردادی منعقد و در آن شرایط و میزان حق‌وحقوق دو طرف مشخص می‌گردد. همچنین مدت قرارداد بیمه معمولاً طولانی و بیش از یک سال در نظر می‌شود.
ازآن‌پس، طبق توافق صورت گرفته جهت صدور بیمه‌نامه، هر بار از قبل مشخصات بار و نحوه حمل آن و کلیه اطلاعاتی را که متغیر بوده و در قرارداد ذکر نشده، به اطلاع شرکت بیمه می‌رسد تا بیمه‌نامه کالای موردنظر را صادر نماید.
انواع قرارداد بیمه حملونقل
قرارداد بیمه حملونقل برای کالاهایی که حتماً از داخل کشور عبور می‌کنند و با کالاهایی که وارد مرز کشور نمی‌گردند، متفاوت است. همچنین در یک تقسیم‌بندی کلی‌تر دو نوع قرارداد بیمه حملونقل زیر وجود دارد.
۱. قرارداد بیمه حملونقل عمومی که پوشش و سرمایه مورد بیمه مشخص نبوده و گواهی بیمه صادر می‌گردد.
۲. قرارداد بیمه حملونقل غیرعمومی که در آن پوشش و سرمایه مورد بیمه تعیین شده و نیازی به صدور گواهی بیمه نیست اما باید برای هر بار حمل کالا، گواهی حمل آن صادر شود.
انواع پوشش بیمه حملونقل
در هنگام عقد قرارداد بیمه با شرکت بیمه، نوع پوشش جهت خسارت و یا از بین رفتن کامل محموله تعیین می‌گردد که به طور معمول یکی از سه حالت زیر است. البته در برخی موارد خاص مانند مواد غذایی ممکن است پوشش بیمه متفاوت باشد.
پوشش کلوز A
این نوع بیمه کامل‌ترین پوشش بیمه حملونقل است که معمولاً برای محموله‌هایی با حساسیت و آسیب‌پذیری بالا، کاربرد دارد. بیمه موظف است تمام خسارات وارده به محموله را به‌جز در موارد استثنایی جبران کند.
پوشش کلوز B
این نوع پوشش بیمه‌ای حد واسط کلوز A و C است. یعنی به کاملی کلوز A نیست اما تمامی موارد تحت پوشش C و نیز خسارات ناشی از بخش‌های زیر را جبران می‌نماید.
-زلزله
– آتش‌فشان
– صاعقه
– ورود آب به کشتی
– از بین رفتن کامل هر بسته کالا در کشتی یا به علت سقوط در هنگام بارگیری و یا هنگام تخلیه از شناور
– افتادن محموله به دریا از روی عرشه
– عدم تحویل محموله
– دزدی یا دله‌دزدی
– سائیدگی، زنگ‌زدگی، نشست، شکست، لب‌پریدگی، کج شدن، خراشیدگی، ضربه دیدگی و خسارت ناشی از چنگک
– ریزش کسری
پوشش کلوز C
این نوع بیمه دامنه پوشش بیمه محدودتر است و در آن شرکت بیمه متعهد می‌شود درازای پرداخت درصدی خسارات را جبران کند. گاهی فقط در مواردی که کالا به دست گیرنده نمی‌رسد، پوشش بیمه کلوز C استفاده می‌شود که به کلوز C با عدم تحویل می‌گویند.
همچنین کلوز C خسارات ناشی از رسیدن محموله به دست گیرنده را تحت پوشش قرار نمی‌دهد که به آن پوشش کلوز C بدون عدم تحویل می‌گویند و فقط در موارد زیر می‌توان ادعای خسارت کرد.
– آتش‌سوزی و یا انفجار
– به گل نشستن و زمین‌گیر شدن، برخورد با کف دریا، غرق یا واژگون شدن کشتی یا شناور
– واژگون شدن یا خط خارج شدن وسیله حمل زمینی
– تصادف یا برخورد کشتی با شناور یا وسیله حمل دیگر با هر جسم خارجی به غیر از آب
– تخلیه اضطراری کالا در بندر
– فدا کردن کالا در جریان خسارت عمومی
– به دریا انداختن کالا جهت سبک‌سازی کشتی
– زیان همگانی و هزینه‌های نجات
– مسئولیت مشترک در تصادف
شرط تلف کامل کالا
در تمام پوشش بیمه شرط تلف کامل کالا (Total Loss) به این معنا است که محموله در یک مرحله در اثر غرق شناور، سقوط هواپیما و یا آتش‌سوزی وسیله حمل کالا تلف و از بین برود.
استثنائات تحت پوشش بیمه
در تمام پوشش‌های بیمه از A تا C خیارات ناشی از مواردی زیر تحت پوشش بیمه قرار نمی‌گیرند:
– اشعه یون‌ساز و آلودگی مواد رادیواکتیو ناشی از هرگونه سوخت یا فضولات هسته‌ای
– عدم قبول ورود کالا از طرف بیمه‌گذار و یا ممانعت از ورود کالا توسط کشور واردکننده کالا
– سوء عمل آزادی بیمه‌گذار که منجر به خسارت یا تلف مورد بیمه شده باشد
– نشست و ریزش عادی مورد بیمه و خطرات مشابه به آن‌ها مانند کسری عادی وزن و فرسودگی و پوسیدگی
– تلف، آسیب یا هزینه ناشی از ناکافی و نامناسب بودن بسته‌بندی یا آماده‌سازی مورد بیمه
– تلف، آسیب یا هزینه ناشی از عیب ذاتی یا ماهیت مورد بیمه
– تلف، آسیب یا هزینه ناشی از کاربرد هر نوع سلاح جنگی که با انرژی، شکست هسته‌ای یا واکنش مشابه دیگر یا نیرو و ماده رادیواکتیو کار کند
– عدم قابلیت دریانوردی کشتی یا کرجی
– خطرات جنگ، اعتصاب، شورش، بلوا، تروریسم
ارزش‌گذاری بر روی محموله
برای تعیین ارزش کالایی که قرار است بیمه شود، تمام عواملی را که در قیمت نقش دارند نظیر ارزش خود کالا، مبلغ کرایه حمل، هزینه‌های جانبی و سود احتمالی را محاسبه می‌کنند. به طور معمول ارزش FOB کالا به اضافه ۲۰ درصد و ارزش C&F کالا به اضافه ۱۰ درصد را به عنوان ارزش کالا در نظر می‌گیرند.
نکات مهم در بیمه قرارداد و حملونقل
– اساس قرارداد پیشنهاد بیمه بوده و قسمت جدائی‌ناپذیر بیمه‌نامه است و در صورت بروز هرگونه اختلافی مابین بیمه‌گر و بیمه‌گذار، سندی معتبر قلمداد می‌شود.
– بیمه‌گذار باید در صورت گم‌شدن، عدم تحویل کامل کالا یا قسمتی از آن باید به متصدیان بندرها یا مقامات مربوطه مراجعه و گواهی کتبی عدم تحویل، مفقودی یا کسری دریافت نمایند. سپس این گواهی را ظرف مدت یک هفته به بیمه‌گر تحویل دهد.
– بیمه‌گر موظف است پس از دریافت اسناد لازم، حداکثر طی مدت ۴ هفته خسارات وارده به محموله را پرداخت کند.
– بیمه‌گذار دو سال پس از تاریخ صدور بیمه‌نامه، فرصت دارد کالای مورد بیمه را حمل کند. در غیر این صورت بیمه‌نامه اعتبار ندارد.
– بیمه‌گذار وظیفه دارد تمامی موارد مربوط به نقش اشخاص ثالث در میزان خسارت را به بیمه‌گر گزارش دهد.
– فسخ قرارداد بیمه تنها مطابق با مندرجات و تعهداتی که در هنگام عقد قرارداد توافق شده است، امکان‌پذیر خواهد بود.
