مطابق قوانین امور گمرکی کشور، خروج کالا و یا به تعبیر بهتر ترخیص کالا از گمرک به منزله پایان کار نیست و بررسی‌های گمرک طی سه مرحله پس از آن ادامه دارد. بخصوص در مواقعی که اظهارنامه کالا در مسیر سبز قرار گرفته و خیلی سریع کالا از گمرک ترخیص شده و یا برخی اشتباهات سهوی که در هنگام انجام تشریفات گمرکی صورت گرفته که سبب بروز اختلافات مالی بین گمرک و صاحب کالا می‌گردد. در ادامه به بررسی اختلافات گمرکی پس از ترخیص کالا که ممکن است از سمت گمرک و یا صاحب کالا ایجاد شود، می‌پردازیم. همچنان با شرکت سپاهان همراه ارائه دهنده خدمات ترخیص کالا ، واردات کالا از چین ، واردات کالا از دبی و حمل هوایی و حمل دریایی کالا همراه باشید.
بازبینی پس از ترخیص کالا
بعد از خروج کالا از گمرک، بررسی‌ها به طور کامل تمام نمی‌شود؛ بلکه هم صاحب کالا و هم گمرک به بازبینی و کنترل اسناد و محموله می‌پردازند. بنابراین ممکن است دو دسته اختلافات گمرکی زیر به وجود آید.
گروه اول: اختلافات گمرکی پس از ترخیص کالا از سمت گمرک
گروه دوم: اختلافات گمرکی پس از ترخیص کالا از طرف صاحب کالا
اختلافات گمرکی پس از ترخیص کالا از سمت گمرک
اسناد خروج کالا از گمرک تا چند روز بعد هم پیش کارشناسان گمرک هستند. این اسناد به اداره بازبینی گمرک اجرایی فرستاده می‌شود تا توسط کارشناسان زبده مورد بررسی و بازبینی مجدد قرار گیرند. پس از آن دوباره به دایره بازبینی گمرک اجرایی ارسال می‌گردد. چنانچه در آنجا اختلافی مبنی بر عدم پرداخت کامل حقوق ورودی توسط صاحب کالا و یا هر نوع اشکال در عدم انطباق با قوانین و مقررات واردات و صادرات مشاهده شود، برای صاحب کالا ابلاغیه کسر از دریافتی ارسال می‌شود.
درواقع هنگامی اجازه صدور سند ترخیص کالا داده می‌شود که صاحب کالا تمامی تعهدات لازم درباره اظهارنامه گمرک و اموری که به گمرک مربوط است، را به طور کامل انجام داده باشد. اما در برخی موارد واحد بازرسی گمرک در رسیدگی‌های دوباره اظهارنامه‌ها و اسناد پیوست که به صورت نمونه‌گیری است، متوجه اختلافاتی بین حقوق ورودی با آنچه گمرک باید دریافت می‌کرد، می‌شود و از صاحب کالا درخواست مطالبه می‌نماید.
در این صورت مهلتی بین صاحب کالا و گمرک تعیین می‌گردد که به آن «مرور زمان» گفته می‌شود و شامل یک سری مفاهیم و قوانین بوده که ادامه به بررسی بیشتر آن می‌پردازیم.
اختلافات گمرکی پس از ترخیص کالا از طرف صاحب کالا
در برخی موارد صاحب کالا هم پس از ترخیص و تحویل محموله با بررسی و بازبینی اسناد اشکالات و اختلافاتی مشاهده می‌کند که از گمرک درخواست استرداد وجوه می‌نماید. در این صورت هم او می‌تواند با رعایت قوانین قطع مرور زمان جهت دریافت وجه از گمرک اقدام نماید.
نکته مهمی که در مورد اختلافات گمرکی پس از ترخیص کالا از سمت صاحب کالا و یا خود گمرک به وجود می‌آید و طرفین اقدام به درخواست دریافت یا پرداخت می‌نمایند، الزاماً قبول و اجرا نمی‌شود. گاهی این موضوع به واحدهای مربوطه دیگر نظیر دفتر ارزش گمرک ایران، دفتر واردات و صادرات و دفتر تعرفه ارجاع داده و مورد بررسی قرار می‌گیرد. در انتها چنانچه در طی این بررسی‌ها هر یک از طرفین رضایت ندهند، قضاوت و رأی قطعی توسط کمیسیون‌های حل اختلافات گمرکی و تجدیدنظر گمرک گرفته می‌شود.
قانون مرور زمان
همان‌طور که گفته شد، پس از درخواست دریافت یا پرداخت از سوی صاحب کالا یا گمرک، مهلتی پیش‌بینی و در نظر گرفته می‌شود که به« مرور زمان» مشهور است. در مورد مرور زمان ۴ مفهوم اساسی وجود دارد که شامل موارد زیر هستند:
۱. مبدأ مرور زمان
۲. انقطاع مرور زمان
۳. تعلیق مرور زمان
۴. اسقاط مرور زمان
مبدأ مرور زمان
در پایین پروانه‌های گمرکی محل درج تاریخ و مهر و امضای رئیس یا قائم‌مقام گمرکی بوده که اظهارنامه به آنجا ارجاع داده شده است. این تاریخ به عنوان مبدأ مرور زمان در نظر گرفته می‌شود.
در صورتی که علاوه بر پروانه، هنگام انجام تشریفات گمرکی و یا زمان امضای پروانه گمرکی مبلغی دریافت شده که برای آن «قبض درآمد» یا «قبض سپرده» صادر شده با تاریخ بعد از تاریخ پروانه گمرکی است، این تاریخ مؤخر جدید برای مبدأ مرور زمان لحاظ می‌شود.
البته در مورد اختلافات گمرکی پس از ترخیص کالا که درباره کالاهایی با اسناد مخدوش و نادرست مبدأ مرور زمان فرق کرده و تاریخ خروج کالا از گمرک به عنوان مبدأ مرور زمان خواهد بود.
انقطاع مرور زمان
اقدامی که سبب شود مرور زمان تا رسیدن به نتیجه نهایی جاری نگردد، انقطاع مرور زمان گفته می‌شود در این صورت پرونده دعوی ممکن است برای چند ماه و حتی چند سال باز بوده و در حال بررسی باشد.
جهت این کار در گمرک در مهلت تعیین شده به عنوان مرور زمان، صاحب کالا یا گمرک درخواست مطالبه یا استرداد قاطع مرور زمان خود را با ذکر شماره و مشخصات پرونده شامل شماره اظهارنامه، شماره پرونده، نام گمرک محل و مبلغ مطرح کنند.
البته برای درخواست دریافت یا پرداخت قاطع مرور زمان یک سری شروط به شرح ذیل وجود دارد:
– درخواست دادن در مهلت مرور زمان تعیین شده
– فقط در مورد یک سند
– دارای شماره کوتاژ اظهارنامه و شماره پرونده
– درج نام گمرک مبدأ اختلاف و محل صدور اظهارنامه یا پروانه
– درج مبلغ به صورت حروفی و عددی
در صورتی که درخواست قاطع مرور زمان از سمت صاحب کالا باشد می‌تواند آن را از طریق پست (سفارشی، پیشتاز و غیره) یا مستقیماً به گمرک مربوطه تحویل دهد و چنانچه امکان دسترسی باشد به بازرسی گمرک ایران تحویل و رسید دریافت نماید.
اما گمرک درخواست انقطاع مرور زمان را به صورت ابلاغیه مطابق با آئین دادرسی مدنی برای صاحب کالا ارسال می‌کند.
تعلیق مرور زمان
در برخی موارد مطابق قانون مدنی یک یا چند روز یا ماه از مهلت مرور زمان در نظر گرفته نمی‌شود. البته این کار در مورد گمرک محلی قابل قبول نبوده و درواقع درخواست تعلیق مرور زمان برای گمرک امکان‌پذیر نیست.
اسقاط مرور زمان
در صورتی اتفاق می‌افتد که صاحب کالا یا گمرک که به عنوان مدعی علیه (فردی که دعوی علیه او صورت گرفته) خوانده شده‌اند، از حق ایراد مرور زمان صرف‌نظر نمایند. این حق همواره برای صاحب کالا وجود دارد و می‌تواند از اسقاط مرور زمان به سود گمرک استفاده کند. همچنین نماینده قانونی او نیز چنانچه این حق در وکالت‌نامه درج شده باشد، می‌توان این کار را انجام دهد.
اما در مورد گمرک به دلیلی که وظیفه حفظ و دریافت اموال بیت‌المال را دارد، حق استفاده از اسقاط مرور زمان را نخواهد داشت.
