طبق قوانین گمرک، در فرایند ترخیص کالاهای وارداتی، کنترل‌هایی باید انجام شود. طی بررسی‌های کارشناسان گمرک، مشخص می‌شود که بر اساس شرایط و ضوابط کالای مورد نظر در کدام یک از ۳ مسیر سبز، زرد و قرمز قرار می‌گیرد. اظهارنامه‌های گمرکی پس از طی مراحل و ارزیابی‌ها هر یک از مسیرهای گمرکی دارای شماره ارزیابی می‌شوند که تخصیص این عدد به اظهارنامه گمرکی به منزله پایان تشریفات گمرکی تلقی می‌گردد و پس از آن دایره صندوق و صدور پروانه، اقدام به صادر کردن پروانه می‌نماید.
درواقع هدف از انتخاب مسیرهای گمرکی، اعتماد به خدمات گیرنده و اعمال کنترل‌های گمرکی برای اظهارنامه کالاهایی است که باید حتماً کنترل شوند و از این طریق دیگر اظهارنامه‌ها در حداقل زمان و بازرسی به گیرنده تحویل داده شود. اما این‌که روند تعیین مسیر اظهارنامه‌ها به چه صورت بوده و هر یک بر اساس چه شرایطی در یکی از مسیرهای سبز، زرد و یا قرمز قرار می‌گیرد، در ادامه به آن پرداخته شده است.
خدمات سپاهان همراه: صفر تا صد مراحل ترخیص کالا از گمرک
مسیر گمرکی چیست؟
مسیر گمرکی به مجموعه‌ای از مراحل و فرآیندهایی گفته می‌شود که کالاها پس از واردات یا صادرات از گمرک باید از آن عبور کنند تا اجازه ترخیص یا ارسال به مقصد نهایی صادر شود. در واقع، مسیر گمرکی به دسته‌بندی‌ها و مسیرهایی اشاره دارد که کالاهای وارداتی یا صادراتی براساس ویژگی‌های خاص‌شان طی می‌کنند تا از لحاظ قانونی، گمرکی و امنیتی بررسی شوند.
چگونگی تعیین مسیر گمرکی و سرویس ارزیابی گمرک هنگام ترخیص کالا
گمرک به منظور اتلاف وقت و نیز عدم بازرسی فیزیکی تمام کالاهای وارداتی، با استفاده از یک سامانه هوشمند الکترونیکی به نام “Selective” بر اساس میزان ریسک، اقدام به تعیین مسیر برای اظهارنامه‌ها می‌نماید. با استفاده از این سیستم نیازی به بررسی همه محموله‌های وارداتی و کنترل اسناد آن‌ها جهت تطبیق با حقوق و عوارض اخذ شده نیست و تنها برخی کالاهای مشکوک که احتمال قاچاق و غیرقانونی بودن آن‌ها وجود دارد، مورد ارزیابی دقیق و کامل قرار می‌گیرند. روند کار بدین صورت است که پس از اظهار کالای وارداتی یا صادراتی مورد نظر و کوتاژ آن در سامانه EPL برای تعیین مسیر گمرکی باید نوبت‌گیری کرد تا کارشناسان بر اساس قوانین زیر مسیر گمرکی را اعلام نماید.
پیشنهاد خواندنی: برگ سبز گمرکی
عوامل مؤثر در تعیین مسیر گمرک
هنگام تعیین مسیر گمرکی کارشناس بر اساس هر یک از موارد زیر اظهارنامه را در یکی از مسیرهای سبز، زرد و یا قرمز قرار می‌دهد.
- نوع تعریف کالا شامل تعرفه‌های ممنوع و مشروط
- نوع معامله نظیر بدون انتقال ارز و غیره
- وضعیت کالا نو یا مستعمل بودن
- ارزش کالا مانند کالایی با ارزش بالای یک حجم دلار
- کشور مبدأ
- صاحب کالا
- اظهارکننده، ترخیص کار و یا حق‌العمل کار گمرکی
انواع مسیرهای گمرکی
مسیرهای گمرکی به دسته‌بندی‌هایی گفته می‌شود که برای تسهیل و تسریع در فرآیند ترخیص کالا از گمرک ایجاد شده‌اند. این مسیرها بر اساس نوع و ویژگی‌های کالا، مستندات ارائه شده و میزان رعایت مقررات توسط واردکننده و صادرکننده تعیین می‌شوند. در ایران، معمولاً چهار مسیر اصلی گمرکی وجود دارد:
مسیر سبز
آسان‌ترین و سریع‌ترین مسیر برای ترخیص کالا، مسیر سبز است که در آن سرویس ارزیابی پس از دریافت اظهارنامه بدون بازدید و نیاز به مجوز قانونی خاصی، در صورت وجود اسناد و مجوزهای احتمالی اجباری لازم، ردیف تعرفه اظهاری، وجوه پرداختی و نیز درستی مندرجات اظهارنامه، اقدام به دریافت شماره ارزیابی از سیستم می‌نماید.
معمولاً اظهارنامه‌هایی که در مسیر سبز قرار می‌گیرند، طی یک ساعت و حتی در برخی موارد نیم ساعت کار ترخیص کالا انجام می‌شود. در برخی از گمرک‌ها، هم‌زمان با قرارگیری اظهارنامه نظیر اظهارنامه واحدهای تولیدی در مسیر سبز، پس از اخذ حقوق ورودی، پروانه الکترونیکی صادر و با هم به درب خروجی فرستاده می‌شوند.
عوامل مؤثر جهت قرارگیری در مسیر سبز:
- کارت بازرگانی شرکت‌های تولیدی
- خوش‌حسابی مالیاتی
- عدم وجود دیسپانس یا هر نوع خلاف در اظهارنامه محموله
در این راه کسانی که کارت بازرگانی تازه دریافت کرده‌اند از شانس بسیار کمی جهت قرار گیری در مسیر سبز یا زرد را داشته و معمولاً مسیر قرمز برای آن‌ها تعیین می‌شود. همچنین گاهی بدون هیچ دلیلی و به صورت تصادفی کالا در مسیر سبز یا قرمز قرار می‌گیرد.
مسیر زرد
روند ترخیص کالا در اظهارنامه‌های با مسیر زرد کمی سخت‌تر و طولانی‌تر از مسیر سبز بوده و کالا باید مورد آزمایش قرار گرفته و یا استاندارد بودن آن مورد بررسی قرار گیرد. در این مسیر کالا بازدید و ارزیابی فیزیکی نمی‌شود اما اسناد به طور کامل و دقیق بررسی می‌شود. در اغلب موارد سابقه ترخیص کمتر از سه ماه گذشته ک ارائه کاتالوگ و تطبیق ارزش کالا با ارزش استنباطی گمرک از عواملی مؤثری است که اظهارنامه را در مسیر زرد قرار می‌دهد.
مسیر قرمز
تمامی کالاهایی که اظهارنامه آن‌ها در مسیر قرمز قرار گرفته نیاز به کسب مجوز ورود و بازرسی فیزیکی با رعایت کامل ضوابط توسط ارزیاب دارد و باید نتیجه حاصل را در اظهارنامه درج نماید. ترخیص کالا در این مسیر نسبت به دو مسیر قبلی از زمان طولانی‌تری برخوردار است. اسناد مخدوش و ناقص، عدم تطابق ارزش گمرک با ارزش اظهاری ارائه شده و کارت‌های بازرگانی تازه صدور از مهم‌ترین دلایلی است که اظهارنامه جهت ترخیص کالا در مسیر قرمز قرار می‌گیرد.
نکات مهم
- انتخاب مسیر گمرکی: انتخاب مسیر گمرکی بستگی به میزان رعایت قوانین، مستندات ارائه‌شده و اعتبار واردکننده دارد. کالاهای وارداتی معتبر و با مستندات کامل احتمال بیشتری برای استفاده از مسیر سبز دارند.
- آگاهی از فرآیند: هر کدام از این مسیرها ممکن است نیاز به اسناد یا مجوزهای خاص داشته باشد، بنابراین آگاهی از فرآیندهای گمرکی و قوانین موجود برای واردکنندگان اهمیت زیادی دارد.
سخن پایانی
همان‌طور که گفته شد تعیین مسیرهای گمرکی در زمان روند ترخیص کالای وارداتی نقش مؤثری دارد. اظهارنامه‌های گمرکی پس از قرارگیری در سامانه هوشمند بر مبنای مدیریت ریسک، در یکی از مسیرهای سبز، زرد و یا قرمز قرار می‌گیرند. البته مسیر آبی هم وجود دارد که اکنون مورد استفاده قرار نمی‌گیرد و فقط در مواقع اضطراری برای کالاهایی که نیاز به ترخیص سریع دارند، تعیین می‌شود. در این قبیل محموله‌ها، رسیدگی و بازرسی از اسناد پس از ترخیص و در دفتر صاحب کالا صورت می‌پذیرد.
